COI: modernizujemy systemy i platformy e-administracji, wspieramy uchodźców z Ukrainy

Z Przemysławem Kochem, dyrektorem Centralnego Ośrodka Informatyki rozmawiamy o najważniejszych, realizowanych przez COI projektach; zmianach priorytetów, jakie wymusiła wojna na Ukrainie i rosnąca fala uchodźców; planach rozwoju systemów IT w Kancelarii Premiera Rady Ministrów w latach 2022-2023+; a także zmianach, jakie czeka platformę moj.gov.pl oraz zakończeniu budowy Wspólnej Infrastruktury Informatycznej Państwa.

Czym różnią się projekty – realizowane przez Pana – w resorcie finansów oraz Aplikacjach Krytycznych i teraz w Centralnym Ośrodku Informatyki?

To zupełnie inna skala i model działania. W Ministerstwie Finansów mieliśmy jasno rozrysowany zakres obowiązków, kompetencji i prac na rzecz tego resortu. Dziś pracujemy zarówno dla Kancelarii Premiera Rady Ministrów, dawnego Ministerstwa Cyfryzacji, jak również resortów spraw wewnętrznych i administracji, infrastruktury, rozwoju, czy też – w kontekście pandemii – Głównego Inspektora Sanitarnego i Ministerstwa Zdrowia…

COI rozwija i utrzymuje także – wspólne dla wielu resortów – platformy…

Dokładnie tak. Jest to np. serwis moj.gov.pl pozwalający na logowanie i dostęp do informacji z wielu rejestrów państwowych, ale także Profil Zaufany czy systemy rejestrów państwowych. W marcu 2022 roku mieliśmy udostępnić nowy Rejestr Dokumentów Paszportowych. Jednak ze względu na to, co dzieje się na granicy polsko-ukraińskiej i ogromną liczbę uchodźców odkładamy uruchomienie tego projektu w czasie. Mógłby on bowiem, jak każde nowe rozwiązanie, wprowadzić pewne perturbacje w procesach wnioskowania o paszport oraz na przejściach granicznych. To zaś mogłoby mieć negatywny wpływ na obsługę uciekających przed wojną obywateli Ukrainy.

Który z obecnie realizowanych przez Centralny Ośrodek Informatyki projektów jest najważniejszy?

Jeszcze kilka tygodni temu mówiłbym o takich projektach jak Rejestr Dokumentów Paszportowych, eDoręczenia, czy np. Wspólna Infrastruktura Informatyczna Państwa. Niestety inwazja Rosji na terytorium Ukrainy mocno przemodelowała nasze priorytety.

Aktualnie w trybie nadzwyczajnym realizujemy zmiany mające na celu zapewnienie odpowiedniego wsparcia milionom uchodźców z Ukrainy, szukającym schronienia przed wojną w Polsce. W terminach liczonych w godzinach opracowaliśmy i uruchomiliśmy portal pomagamukrainie.gov.pl, z którego korzystają osoby prywatne, firmy, samorządy, organizacje pozarządowe, ale przede wszystkim sami Ukraińcy dotknięci tragedią wojny.

Dla konwojów humanitarnych przygotowaliśmy serwis pozwalający na rejestrację trasy i terminu przejazdu, które pozwalają Straży Granicznej na priorytetową odprawę. Aktualnie jesteśmy po wdrożeniu zmiany pozwalającej na nadanie uchodźcom numeru PESEL oraz tymczasowego Profilu Zaufanego, co pozwoli m.in. na dostęp do opieki zdrowotnej w Polsce, możliwość podjęcia pracy, czy dostęp do świadczeń socjalnych. Wraz z tą zmianą opracowaliśmy także ukraińsko-języczną wersję aplikacji mObywatel, w której dostępna jest tożsamość cyfrowa uchodźcy, a docelowo także recepty wystawione przez lekarzy w Polsce.

Liczę, że nasze rozwiązania pozwolą odnaleźć się w Polsce obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną. Liczę także na to, że uda pilnie się przewrócić pokój na Ukrainie, a my wrócimy do normalności, w której będziemy kontynuować prace nad nasza strategią cyfryzacji państwa.

To wróćmy do mojego pytania, który – po przywróceniu normalności – z realizowanych przez Centralny Ośrodek Informatyki projektów jest najważniejszy?

Zdecydowanie e-Doręczenia. Wiele urzędów w Polsce już 5 lipca 2022 roku będzie miało obowiązek korzystania z usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego. Daje to możliwość odbierania i wysyłania korespondencji drogą elektroniczną, bez konieczności korzystania z papierowej wersji dokumentów. Ta forma komunikacji jest bowiem równoważna z wysłaniem listu poleconego lub osobistą wizytą w urzędzie. Usługa e-Doręczenia będzie realizowana w ramach Krajowego Systemu Doręczeń Elektronicznych.

Jakie są plany rozwoju systemów które nadzoruje Centralny Ośrodek Informatyki?

Wspólnie z ministrem Januszem Cieszyńskim opracowaliśmy dokument, który definiuje kierunki cyfryzacji w Polsce w latach 2022-2023+. Jest w nim zapisanych kilka, dużych, nowych, a przede wszystkim ambitnych projektów, których celem jest dalsza cyfryzacja na linii obywatel – państwo. Zależy nam na tym żeby maksymalnie uprościć obowiązki administracyjne, dać możliwość wywiązania się z nich w sposób w pełni cyfrowy, a nawet wykonać niektóre czynności urzędowe w sposób w pełni automatyczny za obywatela, w sytuacji w której posiadamy dane oraz informacje o poszczególnych zdarzeniach życiowych.

Który, z wymienionych przez Pana projektów będzie realizowany jako pierwszy?

Przede wszystkim chcemy gruntownie przebudować platformę moj.gov.pl, tak aby stała się podstawowym medium komunikacyjnym obywatela z państwem. Jej użytkownicy będą mogli wykonywać czynności w różnych kontekstach, m.in. jako: obywatel, przedsiębiorca, rolnik, emeryt, urzędnik, czy jako pełnomocnik zarówno osoby fizycznej jak i przedsiębiorcy, a do weryfikacji uprawnień, czy pełnomocnictw obywatela wystarczy logowanie Profilem Zaufanym, czy aplikacja mObywatel.

Nowa platforma będzie zapewniała także personalizację prezentowanej treści, m.in. dostęp do pełnej historii kontaktów  z administracją publiczną,, dostęp do skrzynki mailowej eDoręczenia, służącej do wymiany korespondencji z obywatela z państwem, listę dedykowanych notyfikacji kierowanych do użytkownika portalu przez administrację, dostęp do danych zgromadzonych w rejestrach państwowych, dostęp do kalendarza obywatela z akcjami jakie należy w danym terminie wykonać na styku z administracją publiczną, czy listę e-usług do szybkiego użycia, dostosowaną do sytuacji życiowej obywatela.

Prezentowany kontent na portalu mój.gov.pl będzie ujednolicony z usługami i danymi dostępnymi w aplikacji mObywatel i to użytkownik będzie decydował o preferowanym kanale kontaktu z administracją publiczną. Liczę na to, że nowa odsłona serwisu mój.gov.pl oraz aplikacji mObywatel z aktywnymi eUsługami pozwoli naszym obywatelom na oszczędność czasu, pieniędzy oraz niepotrzebnych nerwów. Nasz usługi będą dostępne z każdego miejsca na ziemi, poprzez każde urządzenie z dostępem do internetu, a co najważniejsze to administracja będzie pilnować terminów i w odpowiednim momencie poinformuje obywatela o konieczności podjęcia działań lub nawet wykona je za obywatela.

Integralną częścią platformy mój.gov.pl oraz aplikacji mObywatel ma być także zintegrowana platforma ePłatności, którą będziemy realizować jako odrębny projekt w ramach naszej strategii.  Platforma ma ułatwić rozliczanie się z wszelkich zobowiązań finansowych obywatela wobec państwa, m.in. z podatków zarówno centralnych jak i lokalnych czy opłat związanych z czynnościami administracyjnymi. Zależy mi na tym, aby każda płatność oczekiwana od obywatela była przez jednostki administracji przekazana w sposób automatyczny na platformę, żeby obywatel otrzymał o tam fakcie notyfikację push w aplikacji mObywatel i żeby mógł uiścić opłatę za pomocą przełowionych dwóch kliknięć. Informacja zwrotna do urzędu o wykonaniu płatności będzie przekazywana w trybie on-line, co pozwoli także na niezwłoczną obsługę obywatela, np. w przypadku osobistej wizyty w urzędzie.

Dzięki temu będziemy mogli także odejść od papieru w komunikacji urząd-obywatel, np. samorządy będą mogły przekazać zarówno na mój.gov.pl oraz na platformę e-płatności decyzje o naliczeniu podatku od gruntu, czy podatku od nieruchomości, a obywatel będzie mógł zrealizować te zobowiązania bez konieczności przepisywania danych do systemu bankowości elektronicznej, tak jak to ma dzisiaj miejsce z papierowej decyzji dostarczonej ‘listonoszem’. Ten projekt wymaga jednak znaczących zmian w obowiązującej legislacji, de facto dedykowanej ustawy. Chcemy bowiem, aby była to platforma bezprowizyjna, zarówno dla urzędów, jak i obywateli.

Niedawno ktoś wspominał, że w opublikowanej z początkiem roku polityce zakupowej państwa podkreślono, że preferowanym rozwiązaniem ma być chmura obliczeniowa. Czy to prawda? W jaki sposób będzie wpływać to na realizowane przez COI projekty?

Na stronach Ministerstwa Rozwoju i Technologii została ostatnio opublikowana Polityka zakupowa państwa, w której to możemy znaleźć zapisy dotyczący definiowania wymogów korzystania z usług chmurowych oraz premiowania oferowanych usług chmurowych w kryteriach oceny. Oczywiście, Zamawiający może stosować takie zachęty, przy czym zanim rozpocznie postępowanie powinien wykonać analizę ryzyka systemu, aby zweryfikować zasadność użycia komercyjnych rozwiązań chmurowych pod katem bezpieczeństwa.

Jednym z realizowanych przez COI projektów jest Wspólna Infrastruktura Informatyczna Państwa (WIIP), której celem jest budowa bezpiecznej chmury rządowej w oparciu o państwowe ośrodki przetwarzania danych. Chmura ta ma gwarantować odpowiedni poziom bezpieczeństwa systemów oraz danych, potwierdzony przeprowadzimy audytami, rezydencję danych na terytorium RP oraz administrację zasobami tylko przez upoważnionych pracowników jednostki wyznaczonej do plenienia funkcji operatora chmury rządowej. W jej ramach oferować będziemy nie tylko usługi infrastrukturalne IaaS, ale także usługi PaaS i SaaS, dla każdego podmiotu zainteresowanej administracji publicznej.

Warto pamiętać, że w ramach WIIP powstał już system Zapewniania Usług Chmurowych – ZUCH – umożliwiający kupującym zapoznanie się z szeroką gamą usług świadczonych w chmurze obliczeniowej i usług wsparcia z nią związanych oferowanych przez zweryfikowanych sprzedających oraz zakup usług cloud computing. ZUCH wciąż działa pilotażowo, ale już ok. 100 podmiotów zarejestrowało się na tej platformie i chce skorzystać z usług cloud computing.

Kiedy zakończyć się ma budowa Wspólnej Infrastruktury Informatycznej Państwa?

Zgodnie z dokumentami projektowymi oraz umową na dofinansowanie projektu ze środków UE w marcu 2023 roku na nastąpić uruchomienie chmury rządowej.  Wspólny zespół projektowy składający się z pracowników KPRM, NASK oraz COI realizuje intensywne prace projektowe w celu dostarczenia wszystkich produktów zgodnie z harmonogramem.

Jak będzie docelowo wyglądać Wspólna Infrastruktura Informatyczna Państwa? Kto z niej będzie korzystać?

Tu nie będzie żadnych ograniczeń. Każdy zainteresowany podmiot administracji publicznej będzie mógł zgłosić swoje potrzeby w zakresie rozwiązań chmurowych, co więcej będzie mógł także skorzystać z gotowych produktów chmurowych, dostępnych w oparciu o tzw. market place. Mocno upraszczając, ma to docelowo działać jak półka z produktami w sklepie, z której podmiot administracji publicznej weźmie i uruchomi produkty jakich potrzebuje, mając jednocześnie gwarancje bezpieczeństwa, rozliczalności, skalowalności i ceny usługi.