W ciągu ostatnich 25 lat ukraiński sektor IT dokonał ogromnego skoku. Zaczynając niemal od zera, przekształcił się w przemysł, zatrudniający prawie 300 tys. specjalistów i rozwijający się o 25-30% rocznie. W roku 2021 znajdował się na szczycie listy eksporterów usług (6,8 mld USD) i generował ponad 4% PKB Ukrainy.
Branża IT w Ukrainie w latach 2018-2021 zwiększyła ponad dwukrotnie przychody z eksportu i zwiększyła zatrudnienie o ponad 50%. Co ważne, aż 54% ukraińskich licealistów chciało przed wojną w Ukrainie pracować w firmach IT, a kierunki takie, jak „Informatyka” i „Inżynieria oprogramowania” przyciągały na ukraińskie uczelnie co roku ponad 80 tys. przyszłych studentów. W latach 2022-2025 ukraińskie uczelnie miały „wypuścić” na rynek 80 tys. specjalistów IT.
Reakcja ukraińskich firm IT po wybuchu wojny
Ukraińskie firmy IT przed wojną miały plany reagowania jako integralną część zarządzania kryzysowego w biznesie. Obejmowały one ochronę talentów i zachowania ciągłości procesów biznesowych. Plany te są stale aktualizowane i testowane. „Biznes IT jest społecznie odpowiedzialny i koncentruje się na ludziach, interesach klientów i partnerów. Jest zgodny z rozwojem naszego kraju. Jesteśmy świadomi wszystkich możliwych zagrożeń, wyraźnie je dostrzegamy i mamy plany operacyjne, aby reagować na sytuacje awaryjne. Jednocześnie nadal działamy w trybie standardowym i uważnie monitorujemy przebieg wydarzeń” – deklaruje Witalij Sedler, dyrektor generalny firmy Intellias i prezes IT Ukraine Association.
Stowarzyszenie IT Ukraine Association zrzesza firmy, które zatrudniają ponad 75 tysięcy specjalistów IT. IT Ukraine Association została 8 marca przyjęta do stowarzyszenia DIGITALEUROPE.
Przed wybuchem wojny, aż 92% członków IT Ukraine Association oceniało możliwą eskalację ryzyka konfliktu zbrojnego w przewidywalnej przyszłości jako niską lub średnią. Jednocześnie wolumen zamówień obecnych klientów pozostawał niezmieniony dla 56% firm. Jednak 31% potencjalnych klientów wybierało firmy posiadające centra rozwoju w innych krajach.
Żadna z ukraińskich firm IT nie przygotowywała się do pełnej relokacji, choć 57% ankietowanych menedżerów wyższego szczebla było gotowych rozważyć relokację z inicjatywy samych specjalistów IT. Rozważano przede wszystkim zachodnie regiony Ukrainy, ale także sąsiednie kraje europejskie. Aż 92% firm IT miało lub finalizowało plany reagowania kryzysowego.
Agresja Rosji na Ukrainę zmieniła wszystko. Sigma Software jest jedną z ukraińskich firm IT, w której pracuje ponad 2000 osób. Większość z nich znajdowała się w Charkowie. „Przenieśliśmy 90% naszych pracowników z Charkowa, a także innych, niebezpiecznych miejsc, takich jak Sumy. Niektórzy z naszych pracowników postawili jednak tam zostać. Pomagają siłom obrony terytorialnej, pracując jako wolontariusze. Niektórzy wstąpili do wojska” – mówi Den Smyrnov, International PR Manager w Sigma Software LLC. „Przenieśliśmy się głównie do zachodniej części kraju w naszych biurach we Lwowie i innych miastach. Około 120-150 naszych pracowników – głównie kobiet – przekroczyło granicę i wyjechało do Polski, Węgier, Rumunii i innych krajów. Posiadamy bowiem biura w Warszawie, Budapeszcie i innych miastach” – dodaje.
Ukraińska branża informatyczna, trzecia pod względem przychodów z eksportu na Ukrainie, nadal jednak działa i wspiera finansowo Siły Zbrojne Ukrainy i całe państwo. Według IT Ukraine Association tylko w ciągu pierwszych 10 dni wojny ukraińskie firmy IT wpłaciły: 12,1 mln USD na cele humanitarne, 6,1 mln USD na Siły Zbrojne Ukrainy, a także zapłacił z góry 6,3 mln USD podatków. Oprócz darowizn finansowych firmy IT wspierają liczne inicjatywy organizacji NGO i wolontariuszy, m.in. zbiórki międzynarodowe, dostarczanie sprzętu medycznego, ochronnego czy komputerowego dla jednostek obrony terytorialnej, a także na wsparcie lekarzy, tworzenie platform internetowych dla wolontariuszy.
„Ukraińska branża IT wykazała się dużą odpornością i zdolnością adaptacyjną w tych ekstremalnych warunkach dzięki opracowanym na długo wcześniej planom kontynuacji działalności. Dla branży IT priorytetem są ludzie, dlatego firmy wydają miliony dolarów i dokładają ogromnych starań, aby wspierać wojsko i projekty humanitarne. Informatycy z doświadczeniem i umiejętnościami wojskowymi dołączyli do Sił Zbrojnych Ukrainy i jednostek obrony terytorialnej. Reszta, tysiące ekspertów, walczy z Rosją na froncie cybernetycznym, wypełniając obowiązki zawodowe i zapewniając wpływy budżetowi państwa. W ten sposób każdy przyczynia się do naszego zwycięstwa” – powiedział Konstantin Vasuk, dyrektor wykonawczy IT Ukraine Association.
Jak przekonują przedstawiciele IT Ukraine Association, ukraińska branża IT nadal działa, a firmy kontynuują projekty z międzynarodowymi klientami. Ukraińskie firmy informatyczne ewakuowały swoich pracowników z centralnych i wschodnich regionów kraju. Do sił zbrojnych Ukrainy wstąpiło wielu ukraińskich informatyków, w szczególności tych, którzy w poprzednich latach mieli doświadczenie w działaniach wojskowych. Do armii IT dołączyli ci, którzy posiadają wysokie umiejętności w zakresie cyberbezpieczeństwa.
Ukraińska infrastruktura telekomunikacyjna działa pomimo ciągłych cyberataków i ciągłych bombardowań. „Europejskie środowisko biznesowe może pomóc Ukrainie poprzez wstrzymanie wszelkich operacji biznesowych z Federacją Rosyjską, co doprowadzi do osłabienia rosyjskiej gospodarki. Zachęcamy europejskie firmy do współpracy z ukraińskimi firmami IT, biorąc pod uwagę ich wysoki poziom profesjonalizmu i zmotywowane zespoły. Ukraińskie firmy IT dokładają wszelkich starań, aby powstrzymać tę wojnę, przekazując miliony euro armii i na cele humanitarne” – przekonują przedstawiciele IT Ukraine Association.
Wsparcie od polskich firm i organizacji IT dla Ukrainy
Walczącą Ukrainę wspierają także polskie firmy IT. „Polskie IT dla Ukrainy” to projekt, w który obok Stowarzyszenia SoDA włączyły się największe zrzeszenia i organizacje branżowe, w tym: ITCorner, Just Join IT, Tech To The Rescue, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, Fundacja Digital Poland, Klaster ICT Pomorze Zachodnie oraz #CyberMadeInPoland. Pierwszym krokiem była zbiórka środków na rzecz Fundacja Ukraina, która zaopatruje społeczeństwo ukraińskie w produkty pierwszej potrzeby, m.in. apteczki czy sprzęt ochronny.
Do 11 marca udało się zebrać ponad 620 000 zł na konto Fundacja Ukraina, które na bieżąco przeznaczane jest na medykamenty i sprzęt. „Polskie IT dla Ukrainy” wysyła po 7-10 transportów tygodniowo. „W sumie wysłaliśmy 180 europalet pomocy humanitarnej, medycznej i taktycznej, m.in. medykamenty, komputery, kamizelki, krótkofalówki, żywność, odzież, środki higieniczne, śpiwory. Transporty dotarły już do ukraińskich miast najbardziej dotkniętych wojną” – mówią przedstawiciele polskich firm IT.
Stworzono też aplikację dla Konsulatu Ukrainy, a polscy specjaliści IT zabezpieczają ją przed cyber atakami. Zbiórka „Polski TECH i biznes dla walczącej Ukrainy #CyberBridge” wciąż trwa wpłacania.
Ponadto SoDA – wraz ze Stowarzyszeniem ITCorner oraz Klaster ICT Pomorze Zachodnie – złożyła wspólne stanowisko branży IT dotyczące legalizacji pobytu obywateli Ukrainy w Polsce wraz z propozycją konkretnych zmian w przepisach. W stanowisku wskazano obszary, które powinny zostać potraktowane priorytetowo, m.in.:
- uregulowanie statusu prawnego osób, które przybyły na terytorium RP bezpośrednio przed, jak i po ataku Federacji Rosyjskiej na Ukrainę;
- zapewnienie obywatelom Ukrainy takich samych szans na polskim rynku pracy jak obywatelom Polski;
- ułatwienie procedur bankowych w Polsce dla obywateli Ukrainy;
- ułatwienia dotyczące uznawania ukraińskich dyplomów studiów wyższych oraz dokumentów potwierdzających kwalifikacje lub uprawnienia zawodowe wydanych przez organy ukraińskie;
- umożliwienie obywatelom Ukrainy rejestracji w powiatowych urzędach pracy i korzystanie na takich samych zasadach jak Polacy;
- uproszczenie procedury nadawania ochrony międzynarodowej – statusu uchodźcy.
Wielkość i struktura rynku IT w Ukrainie
Ukraiński eksport usług IT wzrósł w roku 2021 o 35,9% z 5,03 mld USD do 6,83 mld USD. Rok wcześniej wzrost ten wyniósł 20,4%. Dobre wyniki branży IT oparły się szerszej tendencji spadkowej w innych częściach ukraińskiej gospodarki. Według ostatnich szacunków, PKB Ukrainy spadł w 2020 roku o 4,4%, po czterech kolejnych latach wzrostu. Tymczasem całkowity eksport kraju spadł o 4,6%. Tymczasem ukraiński przemysł IT rośnie, a jego udział w eksporcie w 2020 roku wyniósł 8,3%. Sprawia to, że sektor IT jest jednym z kluczowych motorów napędzających ukraińską gospodarkę i pod względem znaczenia zbliża go do tradycyjnych „liderów”, takich jak rolnictwo i metalurgia.
Wzrost ukraińskiej branży IT w 2020 roku stanowi ostatni etap niezwykłej historii sukcesu, która rozpoczęła się na przełomie XX i XXI wieku, zanim nabrała tempa w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Niespełna dekadę temu w 2013 roku sektor IT stanowił zaledwie 1,6% ukraińskiego eksportu, ale obecnie udział ten wzrósł 5-krotnie. Wielkość eksportu IT na Ukrainę stale rośnie od 2014 r., pomimo ekstremalnych turbulencji spowodowanych przez rewolucję Euromajdanu i trwającą wojnę rosyjsko-ukraińską. Całe regiony Ukrainy znajdowały się pod rosyjską okupacją przez ostatnie 8 lat, ale branża IT tego kraju nadal osiąga stały poziom rocznego wzrostu. Co pomaga osiągać tak dobre wyniki? Jest to przede wszystkim minimalna biurokracja, dobra opinia o profesjonalizmie ukraińskich informatyków oraz stabilna polityka podatkowa.
Choć ukraińska branża IT rozwija się szybko, to mierzy się z tymi samymi problemami kadrowymi, co pozostałe kraje. Ostatnie prognozy wskazywały, że do 2024 r. ukraińskie uniwersytety będą kształcić ok. 20 000 absolwentów informatyki rocznie. Tymczasem przewidywane zapotrzebowanie to od 30 000 do 50 000 nowych specjalistów rocznie.
Ukraińskie centra branży IT znajdują się w takich miastach, jak Kijów, Lwów, Charków, Odessa i Dniepr.
