Regulacje prawne i oczekiwania rynku, skutkują koniecznością dostosowania infrastruktury centrów danych do zasad zrównoważonego rozwoju. W szczególności skłaniają operatorów centrów danych do stopniowego zwiększania udziału energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych źródeł energii (OZE) w ogólnym zużyciu energii.
Za wykorzystaniem energii elektrycznej z własnego źródła wytwórczego (np. instalacji fotowoltaicznej), poza kwestiami środowiskowymi, mogą przemawiać walory ekonomiczne takiej inwestycji.
Zabezpieczenie energii z OZE (pochodzącej z własnego źródła lub dostarczanej na podstawie umowy sprzedaży energii elektrycznej z fizyczną dostawą, cPPA) może przekładać się na optymalizację kosztów wynikających ze zużycia energii elektrycznej na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.
Co szczególnie istotne w sektorze centrów danych, własna instalacja OZE może również zapewnić ciągłość działania obiektu w przypadku przerw w dostawie energii elektrycznej dostarczanej za pośrednictwem publicznej sieci elektroenergetycznej.
Jak to zrobić?
Przedsiębiorcy posiadający zakłady o znacznym zużyciu energii elektrycznej szukają metod na „zazielenienie” swojej działalności oraz zastanawiają się, w jaki sposób mogą dokonać optymalizacji ponoszonych, obecnie coraz wyższych, kosztów w zakresie zużywanej energii elektrycznej. Mając na uwadze wspominane dynamiczne zmiany cen energii elektrycznej oraz generalne trendy w zakresie konieczności dekarbonizacji prowadzonej działalności, strategia energetyczna staje się obecnie istotnym elementem ogólnej strategii przedsiębiorstwa.
Właściciele centrów danych mogą dokonać wyboru sposobu pozyskiwania zielonej energii. Dostępne na rynku możliwości obejmują w szczególności:
- uruchomienie własnej instalacji wytwórczej i wykorzystywanie wytworzonej energii elektrycznej na własne potrzeby (tzw. autokonsumpcja),
- zawarcie umowy sprzedaży energii elektrycznej z wytwórcą energii z OZE w ramach tzw. umowy cPPA (corporate Power Purchase Agreement) z możliwością zakupu gwarancji pochodzenia potwierdzających, że dany wolumen energii elektrycznej został wytworzony przez danego wytwórcę energii w instalacji OZE i wprowadzony do sieci.
- wykorzystanie modelu PV-as-a-Service opartego na dzierżawie/leasingu instalacji OZE przez korzystającego z niej przedsiębiorcę, z możliwością uzyskania jej własności po dokonaniu spłaty instalacji.
W przypadku wytwarzania energii elektrycznej z własnego źródła wytwórczego właściciele centrów danych mogą także wprowadzać nadwyżkę energii elektrycznej do sieci dystrybucyjnej operatora w ramach sprzedaży tej energii. Należy mieć jednak na uwadze, że taka działalność stanowi działalność regulowaną i na jej prowadzenie potrzebna jest koncesja bądź wpis do odpowiedniego rejestru. Jednocześnie wprowadzenie niewykorzystanej energii do sieci powinno zostać poprzedzone weryfikacją aspektów technicznych oraz formalnych związanych z taką działalnością (w szczególności w zakresie dostępności infrastruktury sieciowej i możliwością przyłączenia do sieci w danym miejscu).
Autokonsumpcja energii elektrycznej
Autokonsumpcja energii elektrycznej oznacza zużywanie całości lub części energii elektrycznej wytworzonej w danej instalacji OZE na potrzeby własne wytwórcy, z pominięciem wprowadzania energii elektrycznej do sieci elektroenergetycznej. Należy wskazać, że autokonsumpcja występuje wyłącznie w stosunku do podmiotu wytwarzającego energię. Zatem wykluczone jest zużywanie energii elektrycznej w ramach autokonsumpcji przez inne podmioty niż wytwórca (w tym też podmioty powiązane z wytwórcą, np. spółki z tej samej grupy kapitałowej).
Działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, w tym w ramach odnawialnych źródeł energii w instalacji OZE, jest działalnością regulowaną. Oznacza to, że prowadzenie tego typu działalności wymaga uzyskania odpowiedniej koncesji bądź w przypadku mocy przyłączeniowej instalacji poniżej 1 MW – wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji (rejestr MIOZE).
Jednakże, jeśli podmiot będzie wytwarzać energię elektryczną w 100% na potrzeby własne, nie będzie miał obowiązku uzyskania koncesji ani wpisu do rejestru MIOZE. Wynika to z faktu, że autokonsumpcja nie stanowi działalności gospodarczej (nie ma charakteru zarobkowego), a w konsekwencji – nie jest działalnością regulowaną. Poza kwestiami ekonomicznymi w postaci niższych kosztów energii elektrycznej, brak konieczności spełniania m.in. wskazanych powyżej obowiązków regulacyjnych jest częstym argumentem przemawiającym za realizacją takiej inwestycji.
Corporate power purchase agreement (cPPA)
Alternatywą dla posiadania własnego źródła energii elektrycznej jest zakup energii elektrycznej bezpośrednio od wytwórcy OZE. Właściciel czy operator centrum danych może zawrzeć z wytwórcą energii elektrycznej korporacyjną umowę sprzedaży energii (cPPA), wskazującą ustaloną przez strony cenę sprzedaży tej energii (w założeniu preferencyjną względem ceny rynkowej). W ramach umowy cPPA wytwórca energii zobowiązuje się do sprzedaży energii elektrycznej wytworzonej w 100% w ramach instalacji OZE. Cena energii elektrycznej może być dowolnie ustalana między stronami.
Umowa zwykle określa stałą cenę sprzedaży energii elektrycznej przez dany okres (według standardów rynkowych 5–20 lat – okres obowiązywania takich umów jest dłuższy niż umów zawieranych ze spółkami obrotu). W takim wypadku dostarczanie energii elektrycznej przez wytwórcę do odbiorcy jest nadal dokonywane za pośrednictwem operatora systemu dystrybucyjnego (model off-site).
Wirtualny PPA (vPPA)
Możliwe jest też zawarcie wirtualnej umowy sprzedaży energii elektrycznej (tzw. vPPA, virtual Power Purchase Agreement). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że przedmiotem takiej umowy nie jest fizyczny zakup energii elektrycznej (jak w przypadku umów cPPA). Umowa vPPA stanowi kontrakt różnicowy – jej konstrukcja jest podobna do transakcji na instrumentach pochodnych o charakterze zabezpieczającym.
Istota vPPA polega na tym, że strony rozliczają się z różnicy pomiędzy ceną określoną w umowie a aktualną ceną hurtową (spot price) dla ustalonego wolumenu energii elektrycznej, którą kupują i sprzedają we własnym zakresie (na podstawie umów zawartych z podmiotami trzecimi). Umowy vPPA mogą zatem stanowić jeden z elementów strategii energetycznej przedsiębiorstwa (zagwarantowanie ceny energii na określonym poziomie).
Gwarancje pochodzenia
Elementem umów cPPA i vPPA może być również sprzedaż gwarancji pochodzenia. Są to dokumenty potwierdzające odbiorcy końcowemu, że dany wolumen energii elektrycznej został wytworzony w instalacji OZE. Gwarancje pochodzenia stanowią jeden z elementów systemu wsparcia sektora OZE oraz są instrumentem umożliwiającym przedsiębiorcom wzmocnienie ich wizerunku oraz wykazanie, że prowadzą oni działalność przyjazną środowisku. Taki dokument jest także istotny z perspektywy realizacji celów w ramach strategii ESG.
Zakup gwarancji pochodzenia przynosi przedsiębiorstwom wiele korzyści – od wzmocnienia wizerunku i zgodności z regulacjami, po wsparcie rynku energii odnawialnej i długoterminowe oszczędności. Jest to efektywny sposób na pokazanie zaangażowania w zrównoważony rozwój i odpowiedzialność ekologiczną.
Zakupu gwarancji pochodzenia można dokonać niezależnie od zakupu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w ramach cPPA lub vPPA. Dlatego wszelkie twierdzenia o „zazielenianiu” miksu energetycznego przedsiębiorstwa – w sytuacji, gdy dany podmiot polega wyłącznie na zakupionych gwarancjach pochodzenia – powinny być formułowane bardzo ostrożnie, tak aby nie narazić się na zarzuty o stosowanie nierzetelnego marketingu ekologicznego (czyli tzw. greenwashingu).
Fotowoltaika jako usługa, czyli PVaaS
W modelu PVaaS (PV-as-a-Service) właścicielem i posiadaczem instalacji PV są dwa różne podmioty. Właścicielem paneli fotowoltaicznych jest podmiot profesjonalny oferujący usługę PVaaS, a posiadaczem – podmiot korzystający z instalacji (np. właściciel centrum danych), w zamian za opłatę płatną na rzecz dostawcy takiego rozwiązania.
Model PVaaS zyskuje obecnie popularność na polskim rynku przede wszystkim ze względu na możliwość rozłożenia w czasie kosztów zakupu, jak i budowy instalacji, przy jednoczesnym wykorzystywaniu wytwarzanej energii elektrycznej na potrzeby własne danego przedsiębiorstwa. Ponadto, umowa zawierana w modelu PV-as-a-Service zapewnia przedsiębiorcy obsługę techniczną oraz serwis instalacji przez profesjonalny podmiot zewnętrzny.
W konsekwencji podmioty korzystające z tego rozwiązania nie muszą zajmować się potencjalnymi problemami technicznymi czy samodzielnie zatrudniać w tym celu wykwalifikowanych specjalistów.
Magazyny energii elektrycznej
Jedną z metod zoptymalizowania kosztów energii elektrycznej jest m.in. magazynowanie energii elektrycznej. Magazyny energii pozwalają na wykorzystanie nadwyżki wytwarzanej energii elektrycznej w okresach braku możliwości wytwarzania takiej energii (na przykład w nocy w przypadku elektrowni fotowoltaicznych). Magazyn energii elektrycznej może stanowić element instalacji OZE lub funkcjonować niezależnie od niej.
Magazyny energii pozwalają też zagwarantować odpowiednie parametry jakościowe energii elektrycznej (napięcie, częstotliwość), zabezpieczają ciągłość zasilania oraz umożliwią obniżenie mocy umownej.
Dlatego planując instalację własnego źródła wytwórczego warto pomyśleć od razu o zapewnieniu możliwości magazynowania wytworzonej w nim energii. Należy mieć na uwadze, że obecnie dostępne na rynku rozwiązania w zakresie magazynów energii elektrycznej nie są popularnym rozwiązaniem ze względu na wysokie koszty realizacji takiej inwestycji. Jednak ze względu na dynamiczną sytuację na rynku energii oraz planowane systemy wsparcia dla magazynów energii sytuacja ta może wkrótce ulec zmianie.
Podsumowanie
Trendy w zakresie dekarbonizacji, strategie ESG oraz rosnące ceny energii elektrycznej – te trzy czynniki przyczyniają się do coraz większego zainteresowania energetyką odnawialną. Opisane powyżej rozwiązania pozwalają przedsiębiorcom na minimalizację kosztów ponoszonych za zakup energii elektrycznej, m.in. poprzez zapewnienie stabilności cen (w przeciwieństwie do cen energii elektrycznej wytwarzanej w źródłach konwencjonalnych). Dzięki niższym kosztom operacyjnym, podmioty wytwarzające energię w instalacjach OZE mogą uzyskać przewagę konkurencyjną przeznaczając środki na inne cele niż koszty związane ze zużyciem energii elektrycznej. Co więcej, własne źródła energii mogą być zintegrowane z systemami zarządzania energią, co pozwala na dalszą optymalizację zużycia energii.
Obecnie przedsiębiorstwa wspierają transformację energetyczną, dążąc do zmniejszenia swojego śladu węglowego i osiągnięcia neutralności węglowej. Inwestycje w OZE mogą poprawić wizerunek firmy jako odpowiedzialnej społecznie i ekologicznie oraz stanowić wartościowy element kampanii marketingowej.
Jednocześnie warto pamiętać, że w niektórych przypadkach integracja OZE z istniejącą siecią energetyczną może być wyzwaniem zarówno pod względem technicznym, jak i finansowym. Zatem przed podjęciem decyzji o budowie własnego źródła wytwórczego – czy nawet decyzji o zakupie danej działki w celu budowy na niej centrum danych – dobrą praktyką jest skonsultowanie przedsięwzięcia z odpowiednimi doradcami. W sytuacji braku możliwości zrealizowania instalacji OZE, dobrym rozwiązaniem może okazać się zawarcie umowy PPA.
Możliwości zwiększenia udziału energii z OZE w ogólnym miksie energetycznym danego centrum danych jest wiele – warto dobrać ten najkorzystniejszy z punktu widzenia swoich potrzeb i możliwości technicznych oraz finansowych.
Ernest Łuczak, senior associate Praktyki Corporate kancelarii Osborne Clarke
Paulina Wróblewska, junior associate Praktyki Corporate kancelarii Osborne Clarke
