Według danych GUS, w 2050 roku osoby powyżej 65 roku życia będą stanowić już ⅓ ludności Polski. Dane ogólnoświatowe nie odbiegają drastycznie od polskiej statystyki – starzejemy się jako ludzkość. Dzieje się tak między innymi dlatego, że spada liczba urodzeń, zaś przewidywana długość życia wzrasta. I chociaż to ostatnie może nas tylko cieszyć, ten etap życia niesie za sobą wiele wyzwań dnia codziennego, głównie ze względu na spadek sprawności fizycznej i schorzenia wieku podeszłego. Na szczęście postęp technologiczny niesie ze sobą wielką obietnicę poprawy życia osób starszych, umożliwiając im zachowanie niezależności i dłuższe życie.
W państwach wysoko uprzemysłowionych mniej więcej jedna na pięć osób po 80 roku życia cierpi na którąś z form demencji, jedna na cztery dotknięta będzie utratą wzroku, a aż cztery na pięć utratą słuchu. Spośród osób, które dożyją 90. roku życia, większość będzie miała co najmniej jeden problem zdrowotny zaliczany do niepełnosprawności, a wiele z nich będzie miało ich kilka. W Polsce na każdy z wymienionych problemów cierpi po kilkaset tysięcy osób, nawet po pół miliona, a ich wiek jest zazwyczaj jest niestety niższy od średniej unijnej dla występowania danego schorzenia.
Dobra wiadomość jest natomiast taka, że żyjemy dłużej, bo czujemy się lepiej, nasi rodzice są w znacznie lepszej kondycji niż np. ich rodzice w tym samym wieku. Seniorzy, także ci z Polski, coraz dłużej cieszą się kondycją pozwalającą im na mieszkanie samodzielnie lub z partnerem w podobnym wieku. Wielu z nich oczywiście zmaga się z dolegliwościami czy chorobami typowymi dla starszego wieku, jednak na co dzień czują się na tyle dobrze, że nie wymagają stałej opieki. I ten stan należałoby utrzymać jak najdłużej.
Rynek znalazł już odpowiedź na te przemiany. Mowa o postępie technologicznym, który nigdy jeszcze nie przybierał aż tak szybkiego tempa. W odpowiedzi na rosnącą grupę samodzielnych seniorów pojawiają się kolejne innowacje wspomagające ich w codziennym życiu. Część z nich jest dostępna, a nawet tworzona w Polsce. I tak, na rynku pojawiły się nowe urządzenia wykorzystujące VR, robotykę i inne technologie, które pomagają osobom starszym prowadzić dłuższe i zdrowsze życie. Innowacje te obejmują np. zestawy słuchawkowe VR dla seniorów z demencją i chorobą Alzheimera i opaski SOS wykrywające upadki.
Oczywiście nic nie zastąpi wizyty rodziny, ale istnieją możliwości ograniczania ryzyka i w konsekwencji opóźnienie momentu, kiedy takie usługi staną się naprawdę niezbędne nam samym, czy naszym rodzinom.
Inteligentne domy – nie tylko dla millenialsów
Co ciekawe, największy potencjał poprawy życia osób starszych tkwi w technologiach pierwotnie stworzonych z myślą o ludziach młodych. To właśnie one mogą mieć największy wpływ na to jak będzie wyglądało życie seniora przyszłości. Odkąd do gry wkroczył internet i zakupy online, coraz częściej pomagamy seniorom w zakupach właśnie za ich pośrednictwem tak, aby kurier dostarczył im cięższe produkty pod same drzwi. Jednak dla codziennego bezpieczeństwa kluczowe jest przede wszystkim dobre zabezpieczenie przestrzeni domowej.
Coraz popularniejsze wśród opiekunów osób starszych staje się monitorowanie zdalnie urządzeń z zakresu “smart home”, np. Sensara. Inteligentny dom, to nie tylko wygoda, to też potencjalnie potężne źródło informacji: częstsze wizyty w toalecie mogą sygnalizować infekcję dróg moczowych; zmiany w chodzie mogą przewidywać zbliżający się upadek, który jest główną przyczyną śmierci z powodu urazów wśród seniorów. Wyłapując takie rzeczy na wczesnym etapie, algorytmy mogą ostrzegać osoby starsze lub ich opiekunów o potrzebie pomocy. Dziś korzystamy głównie z czujników i monitoringu, ale w przyszłości zapewne właśnie w tym kierunku pójdzie rozwój “inteligentnych domów”: inteligentna kuchenka wyłączy się, jeśli wykryje zagrożenie pożarowe, a inteligentne zawory zakręcą wodę w razie potrzeby. Przez cały czas dane będą analizowane pod kątem informacji, które mogą być przydatne np. dla opiekunów. Większość technologii potrzebnych do tego wszystkiego już istnieje, co najmniej w formie prototypu. Niestety, usługi smart home dziś są dostępne jedynie dla wąskiej grupy najzamożniejszych. Ale istnieją również inne rozwiązania.
Locon SOS – bezpieczeństwo na wyciągnięcie ręki
Usługi monitorujące Locon SOS są rozwiązaniem zapewniającym zapewne przedsmak tego, co dadzą nam domy przyszłości. Są to urządzenia monitorujące stan zdrowia i lokalizujące. One także mogą zapobiegać wielu wypadkom oraz pomagać gromadzić dane medyczne.
“Osobom starszym przytrafiają się upadki, które obok nadciśnienia są najczęstszym z powodów interwencji ratowników naszego telecentrum” – mówi Bartosz Kowalik, odpowiedzialny za telecentrum obsługujące Locon – usługę monitoringu zdrowia i lokalizacji dla seniorów. “W starszym wieku każdy upadek może skończyć się trwałym unieruchomieniem, choćby w wyniku uszkodzenia np. biodra, dlatego zdecydowanie lepiej zapobiegać, niż leczyć. To właśnie znając te dane liczbowe Locon postanowił wyposażyć opaski w czujnik upadku” – dodaje.
W dużym uproszczeniu mamy do czynienia z opaską, która monitoruje parametry życiowe – ciśnienie tętnicze, puls, saturację i temperaturę oraz wykrywa nagłe upadki. W razie wypadku lub zachorowania ratownik udziela seniorowi pomocy zdalnie lub powiadamia służby medyczne. W przypadku opaski SOS Locon, usługa zapewnia stałe podłączenie do telecentrum, gdzie przez 7 dni w tygodniu, 24h na dobę dyżurują ratownicy medyczni analizujący sygnały SOS. Użytkownik może się z nimi przez opaskę SOS połączyć głosowo (opaska Locon z powodzeniem może zastąpić telefon, ponieważ wykonuje połączenia telefoniczne jak smartwatch), ale gdy nie jest w stanie tego zrobić, może skorzystać z przycisku SOS. W wielu krajach rozwiązania takie są już standardem stosowanym na szeroką skalę. W Polsce, choć wciąż są to usługi stosunkowo nowe, w szybkim tempie zyskują one kolejnych użytkowników.
Opaska tego typu ma jeszcze jedną zaletę – udostępnia lokalizację. I tu dochodzimy do kolejnego niebezpieczeństwa – gdy senior się gubi lub miewa kłopoty z pamięcią. Brak kontaktu z seniorem to także jedna z częstszych przyczyn zgłoszeń do służb telemedycznych. Dlatego warto zainwestować w opaskę koniecznie z lokalizatorem. Dzięki temu nie tylko rodzina jest spokojna o miejsce pobytu osoby starszej, ale w razie wypadku zna ją także ratownik z telecentrum, a co za tym idzie – powiadomione służby medyczne. Oprócz lokalizacji dostają one także wyniki pomiarów, fachową informację od ratownika, a często nawet informacje o przebytych chorobach czy zażywanych lekach umieszczone w karcie zdrowia. Zaalarmowana o zdarzeniu zostaje też oczywiście rodzina czy inny opiekun. Usługa lokalizacji jest oczywiście nie do przecenienia także w przypadku osób z epizodami zaników pamięci o dowolnym podłożu. Dzięki takiemu rozwiązaniu osoba starsza może cieszyć się wolnością, ale zyskuje bezpieczeństwo, a jej opiekun może być spokojny.
PillBox – na zaniedbania w farmakoterapii
Seniorom (i nie tylko im, bo także każdej osobie zażywającej dużo lekarstw) zdarza się zaniedbywać codzienną rutynę zażywania leków, zapomnieć, pomylić opakowania, nazwy czy dawki. W tym przypadku dobrym wyjściem jest alarm ustawiony w telefonie, smartwatchu czy opasce monitorującej (w tym ostatnim przypadku zdarza się, że seniorzy w ogóle rezygnują z używania innych urządzeń jako bardziej skomplikowanych). Jeżeli problem wynika z czegoś więcej niż sporadyczne zapominalstwo, możemy skorzystać z inteligentnego pudełka na leki PillBox, wraz ze specjalną aplikacją mobilną, która nie tylko przypomina o zażyciu leków o odpowiedniej porze oraz uzupełnieniu zapasów, gdy leki się kończą, ale też wydaje odpowiednią dawkę i gromadzi dane dla lekarza.
Embodied Labs – technologia w służbie empatii
Firmę założyła Carrie Shaw, córka kobiety cierpiącej na chorobę Alzheimera. Dwa lata później wdrożyła ona program wykorzystujący zestawy słuchawkowe wirtualnej rzeczywistości. Zestawy te oferują symulacje, w których opiekunowie mogą wcielić się w postać starzejącej się osoby w obliczu różnych sytuacji, w tym zwyrodnienia plamki żółtej, choroby Alzheimera i choroby Parkinsona, aby lepiej zrozumieć sytuację chorego. Obecnie platforma Embodied Labs jest dostępna wyłącznie dla podmiotów gospodarczych, ale posiada już 100 subskrybentów z całej branży opieki nad seniorami, domowej opieki zdrowotnej i usług opieki domowej dla osób starszych.
Intuition Robotics – czy zastąpi opiekuna?
Firma ta została założona, aby pomóc osobom starszym uniknąć samotności i izolacji społecznej, co jest powszechnym problemem wśród seniorów. Pierwszym produktem Intuition Robotics jest robot o nazwie ElliQ, nazywany “asystentem szczęśliwszego starzenia się”. Proaktywny produkt z branży sztucznej inteligencji kognitywnej inicjuje rozmowy, aby pomóc seniorowi pozostać w kontakcie z rodziną lub bliskimi, angażować się w zdrowe zachowania – w tym zachęca do przyjmowania leków – i pozostać w kontakcie ze światem zewnętrznym. Przykładowo, sprawdza pogodę, określa, że jest przyjemna, a następnie proponuje seniorowi spacer. Bliscy mogą również wchodzić w interakcje z ElliQ, wysyłając zdjęcia za pośrednictwem aplikacji, które robot pokaże seniorowi, a następnie przekaże jego reakcję. Firma planuje rozpocząć sprzedaż tego rozwiązania lada chwila.
Ageless Innovation – gdy senior nie może opiekować się zwierzakiem
Firma powstała, gdy jej pomysłodawca zauważył, że marka Hasbro, produkująca zabawki dla dzieci, sprzedaje zrobotyzowane zwierzątka także dorosłym, a konkretnie seniorom. Obecnie Ageless Innovation produkuje towarzyszy dla osób starszych. Produkt jest sprzedawany zarówno firmom, jak i osobom prywatnym. Ageless Innovation uruchomiła w tym roku spółki w Wielkiej Brytanii i Australii. Od 2016 roku, gdy Joy For All znajdowało się pod parasolem Hasbro, sprzedano 150 000 zwierzaków.
Neuro Rehab VR – gra zamiast fizjoterapii
Założona w 2017 roku firma Neuro Rehab VR zapewnia doświadczenie wirtualnej rzeczywistości dla starszych pacjentów poddawanych fizykoterapii po udarze, urazie mózgu lub rdzenia kręgowego oraz cierpiących na choroby neurodegeneracyjne. Wykorzystując uczenie maszynowe, firma dostosowuje każde ćwiczenie do konkretnych potrzeb i możliwości pacjenta. Spersonalizowane wirtualne ćwiczenia terapeutyczne rejestrują reakcje fizjologiczne i kinematyczne, określając wymierne postępy pacjenta w czasie. Rehabilitacja z użyciem VR przypomina bardziej grę, niż leczenie. Dodatkowo pacjent rozgrywa scenariusze, przygotowujące go do powrotu do “normalnego” życia, np. robienie zakupów w sklepie spożywczym, sięganie po towary na półkach itp. Neuro Rehab VR pracuje obecnie nad mobilnym rozwiązaniem VR, aby pacjenci mogli kontynuować terapię VR w domu.
Toi Labs – zaskakujące rozwiązanie w toalecie
Toi Labs postrzega toaletę jako źródło cennych informacji o zdrowiu. Otóż to, co jest spłukiwane w sedesie, może pomóc wykrywać ewentualne problemy zdrowotne – w ten sposób zrodził się pomysł deski sedesowej TrueLoo. Dzięki możliwości dopasowania do każdej toalety, TrueLoo posiada czujniki, które mogą określić, kim jest użytkownik. Następnie skanuje muszlę klozetową, a informacje te przekazywane są personelowi domów seniora, aby mogli monitorować stan zdrowia podopiecznych. System wykrywa min. odwodnienie, infekcje dróg moczowych i zakażenia bakteryjne oraz wirusowe. Wczesne wychwycenie zakażeń pozwala zapobiegać hospitalizacjom oraz rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych w placówkach opiekuńczych. Po zakończeniu badań klinicznych z udziałem społeczności seniorów, deska Trueloo ma zostać wprowadzona do powszechnego użytku.
Szacuje się, że tzw. branża aktywnego starzenia (ang. active-ageing) – czyli wspomagająca niezależność seniorów, obejmująca technologie bezpieczeństwa monitoringu zdrowia i zdalną opiekę medyczną oraz technologie wellness i fitness dla seniorów – w ciągu najbliższych trzech lat potroi swą wartość, aż do prawie 30 mld dolarów.
Oczywiście żadna technologia nie może zastąpić kontaktu z drugim człowiekiem, niezwykle ważne jest więc, aby seniorzy mieli wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół. Nic nie zastąpi czujnej sąsiadki z mieszkania naprzeciwko czy herbaty z wnuczkiem. Osoby bliskie oczywiście powinny jak najczęściej pomagać seniorom, a także zapewniać im towarzystwo i wsparcie emocjonalne. Pomiędzy ich wizytami o bezpieczeństwo mogą zatroszczyć się jednak sami seniorzy, z drobną pomocą innowacji.
