Nowy raport Fundacji AICEE „Postawa umysłów nowej generacji wobec AI w CEE” pokazuje, że studenci i absolwenci z Europy Środkowo-Wschodniej z entuzjazmem przyjmują sztuczną inteligencję – nawet 82% z nich aktywnie korzysta z narzędzi AI. Jednocześnie badanie ujawnia poważne luki w edukacji i wsparciu instytucjonalnym, które mogą hamować rozwój gospodarek regionu w kierunku opartym na wiedzy i innowacjach.
Badanie AICEE miało na celu zrozumienie, jak młodzi ludzie funkcjonują w edukacji i na rynku pracy w obliczu rosnącej roli AI. Wnioski wpisują się w globalny trend opisany przez Światowe Forum Ekonomiczne w raporcie Future of Jobs 2025, według którego 60% pracodawców przewiduje istotne zmiany w swojej działalności do 2030 roku pod wpływem sztucznej inteligencji, a 86% firm spodziewa się, że AI i technologie przetwarzania informacji zrewolucjonizują ich branże.
Na uczelniach w regionie rewolucja ta już się rozpoczęła. 78% studentów korzysta z AI w nauce – głównie do wyszukiwania informacji, analizy danych i pisania prac. Najaktywniejsi są młodsi studenci oraz osoby z kierunków technicznych. Dla 39% badanych umiejętność pracy z AI to już wymóg zawodowy, szczególnie w branżach inżynieryjnych i technologicznych. Zdolność adaptacji do nowych narzędzi staje się jednym z kluczowych czynników sukcesu na rynku pracy.
Entuzjazm wobec AI, ale brak solidnych podstaw
Choć młodzi ludzie chętnie korzystają z rozwiązań AI, ich wiedza na temat zasad działania i odpowiedzialnego stosowania technologii wciąż jest ograniczona. Jedynie 55% respondentów potrafi prawidłowo zdefiniować sztuczną inteligencję, a 45% ma błędne wyobrażenia na jej temat. Jak się okazuje, większość zdobywa wiedzę samodzielnie – głównie z internetu (73%).
Najczęściej wskazywane bariery to koszty narzędzi (38%) oraz obawy o prywatność danych (38%). Co piąty badany, który nie korzysta z AI, tłumaczy to brakiem potrzeby lub preferencją pracy bez technologii. Poza uczelniami młodzi ludzie podchodzą do AI z większą ostrożnością – traktują ją raczej jako użyteczne, ale niekoniecznie niezbędne narzędzie.
Badanie pokazuje, że młode pokolenie martwi się głównie o konsekwencje społeczne i etyczne rozwoju AI. 61% respondentów obawia się utraty pracy na rzecz automatyzacji, a 54% uważa, że nadmierne korzystanie z AI może prowadzić do spadku jakości kształcenia i kompetencji życiowych. Wśród zagrożeń równie często jak automatyzacja wymieniany jest też problem plagiatu i nadużyć w pracy akademickiej.
Uczelnie nie nadążają za zmianą
Choć AI staje się integralną częścią codzienności studentów, uczelnie regionu nie zawsze potrafią nadążyć za cyfrową transformacją. Najbardziej otwarte na wykorzystanie AI są uniwersytety w Rumunii (43%) i Polsce (42%), natomiast najmniej – w Czechach (22%) i na Słowacji (24%).
Zaledwie jedna trzecia studentów uważa, że ich uczelnia wspiera korzystanie z narzędzi AI, a tylko 5% uczelni oferuje dedykowane kursy w tym zakresie. W większości przypadków zajęcia prowadzone są przez zewnętrznych ekspertów, a nie kadrę akademicką. Jednocześnie 57% badanych deklaruje chęć udziału w dodatkowych kursach uczących praktycznego wykorzystania AI.
Postawy wykładowców wobec technologii pozostają jednak zachowawcze – jedynie 30% studentów twierdzi, że profesorowie zachęcają do korzystania z AI, podczas gdy 28% dostrzega aktywne zniechęcanie. Młodsza kadra wykazuje większą otwartość, starsza – sceptycyzm, często utożsamiając AI z zagrożeniem dla integralności akademickiej.
Ponad połowa studentów twierdzi, że ich uczelnia posiada regulacje dotyczące korzystania z AI, ale 35% nie wie nawet, czy może używać takich narzędzi podczas studiów. Brak spójnej komunikacji i wytycznych prowadzi do dezorientacji zarówno wśród studentów, jak i kadry dydaktycznej. To wskazuje na głębszy problem systemowy – uczelnie nie tylko technologicznie, ale też organizacyjnie i kulturowo nie są przygotowane do pracy w środowisku zdominowanym przez AI.
Od obaw do strategii – co mogą zrobić uczelnie
Eksperci Fundacji AICEE podkreślają, że adaptacja AI w szkolnictwie wyższym wymaga działań systemowych.
- Po pierwsze – kształcenie kompetencji AI powinno obejmować nie tylko studentów, ale też wykładowców. Szkolenia powinny pokazywać, jak wykorzystywać sztuczną inteligencję w rozwijaniu krytycznego myślenia, kreatywności i analizy danych, zamiast traktować ją wyłącznie jako narzędzie skracające proces nauki.
- Po drugie – uczelnie muszą opracować jasne, spójne regulacje określające dopuszczalne formy korzystania z AI, by uniknąć niejednoznacznych zakazów i niepotrzebnych napięć.
- Po trzecie – AI powinna stać się integralnym elementem programów nauczania, zwłaszcza w kierunkach związanych z zarządzaniem, technologią, marketingiem czy ekonomią, gdzie jej zastosowania są już realne i rosnące.
Badanie przeprowadzono na próbie ponad 3000 studentów i absolwentów uczelni wyższych z regionu CEE: Polski, Litwy, Czech, Słowacji, Słowenii i Rumunii. Pełna wersja raportu: https://aicee.tech/the-minds-of-a-new-generation/
