Pandemia wymusiła na wielu przedsiębiorstwach transformację cyfrową, która często jest dopiero pierwszym krokiem na drodze do innowacji, mogących okazać się ważnym czynnikiem przy wychodzeniu z obecnego kryzysu. Z badania Opinia24 przeprowadzonego dla Ayming Polska wynika, że w 2019 roku tylko 60% krajowych firm opracowało nowy produkt, a co piąta – nową usługę. Z kolei 38% ankietowanych nie skorzystało z żadnej formy ochrony własności intelektualnej. Nie należymy więc do światowej czołówki innowatorów. Uzyskanie zewnętrznego finansowania, opracowanie strategii innowacji czy rozwój kultury innowacyjnej to – według raportu Ayming Polska „Droga do innowacji a COVID-19. Wyzwania dla CEO” – główne wyzwania stojące przed managementem w polskich organizacjach.
Obecny kryzys gospodarczy w dużo większym stopniu dotknął rodzime przedsiębiorstwa niż ten sprzed ponad dekady. Z danych GUS wynika, że po marcu, który przyniósł zmniejszenie produkcji przemysłowej o 2,3% w porównaniu z tym samym okresem w 2019 roku, już w kwietniu nastąpiło poważne załamanie. Produkcja spadła aż o 24,6%, a kryzys dotknął 30 z 34 gałęzi przemysłu. Jednak już na samym początku pandemii najlepiej radziły sobie te firmy, które wdrożyły wcześniej rozwiązania cyfrowe i były elastyczne biznesowo. Wielu z nich szybkie przystosowanie się do nowej rzeczywistości rynkowej umożliwiło właśnie wykorzystanie w biznesie innowacji.
Okazuje się, że krajowi przedsiębiorcy mają dość optymistyczny pogląd na swój dotychczasowy poziom innowacyjności. Porównując się do konkurencji międzynarodowej, 42% z nich wystawiło sobie notę 3 w skali od 1 do 5. Co trzeci respondent przyznał też, że dobrze ocenia swój poziom innowacyjności, wynika z ankiet agencji Opinia24. Deklaracje to jedno, ale jak wygląda praktyka? W raporcie Ayming czytamy, że w 2019 roku najwięcej firm ulepszyło swój produkt (62%) lub opracowało nowy (60%). Ulepszonym procesem pochwaliło się z kolei 40% ankietowanych, a zupełnie nowym – 31%. Co piąte przedsiębiorstwo opracowało nową usługę, a co czwarte ją ulepszyło. 33% badanych sięgnęło po ochronę patentową, a 7% zarejestrowało wzór użytkowy lub wzór przemysłowy.
Pandemia COVID-19 może zauważalnie wyhamować rozwój innowacyjności w Polsce, ale według przedstawicieli Ayming, to właśnie innowacje w przypadku części przedsiębiorstw mogą przyśpieszyć ich wyjście z kryzysu. „Wielu przedsiębiorców było zmuszonych zweryfikować swoje plany i zminimalizować wydatki. Przed pandemią koronawirusa aż 59% badanych firm planowało zwiększyć swoje budżety B+R w ciągu najbliższych trzech lat. W obecnej sytuacji sięgnięcie po zewnętrzne finansowanie może okazać się w wielu wypadkach wręcz sposobem na podtrzymanie działalności B+R w czasach spowolnienia gospodarczego. Jest to jednak tylko jedno z wyzwań na długiej drodze do zwiększenia poziomu innowacyjności” – twierdzi Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik, dyrektor obszaru podatków i finansowania innowacji w Ayming Polska.
Sposoby finansowania innowacji
Z raportu Ayming wynika, że 93% ankietowanych finansuje innowacje na bazie własnych zasobów – ponad połowa firm posiada wydzielony budżet na działania badawczo-rozwojowe. Co ciekawe, dla 70% z nich jego wysokość jest wystarczająca. Jeśli chodzi natomiast o formy zewnętrznego finansowania, przedsiębiorcy w Polsce najczęściej sięgają po dotacje unijne. I tak, w ubiegłym roku aplikowało o nie 40% organizacji. Z ulgi podatkowej na badania i rozwój skorzystało z kolei 21% ankietowanych, a z pożyczek i kredytów 23%. Jak czytamy w raporcie, według respondentów do zwiększenia własnych nakładów na B+R w największym stopniu przyczyniłyby się wyższe ulgi podatkowe (67%), łatwiejszy dostęp do dotacji (65%) oraz mniejsza formalizacja procedur (57%).
„Ważną kwestią jest uzyskanie środków finansowych także na wdrożenie już wypracowanych innowacji. Rolą CEO jest wybór takiego rozwiązania, które będzie najbardziej korzystne dla firmy. Najpowszechniejszym sposobem jest sprzedaż wyników badań lub udzielenie licencji. Drugą możliwością, dotarcie do partnerów biznesowych, którzy będą zainteresowani wypracowanym rozwiązaniem. A trzecią, wdrożenie wypracowanych rozwiązań we własnym zakresie w ramach prowadzonej działalności produkcyjnej. Zazwyczaj jest to najbardziej kosztochłonny sposób wdrożenia, ale może okazać się najbardziej dochodowym” – tłumaczy Marek Dalka, kierownik Działu Innowacji, Ulg i Dotacji w Ayming Polska.
Jeden z priorytetów to opracowanie strategii innowacji
Tylko 27% badanych firm potwierdziło posiadanie strategii innowacji – 34% jest natomiast w trakcie jej przygotowania. Co ciekawe, co trzecie przedsiębiorstwo jest zdania, że taki dokument nie jest mu w ogóle potrzebny. Autorami strategii innowacji najczęściej są zarządy (85%), dział B+R (52%) oraz działy finansowe (30%). Co czwarta organizacja korzysta natomiast ze wsparcia podmiotów zewnętrznych.
Opracowana strategia nie tylko pełni rolę biznesowego drogowskazu. Przedsiębiorcy, którzy ją wdrożyli, bardziej świadomie korzystają z dostępnych zewnętrznych instrumentów finansowania innowacji, twierdzą autorzy raportu. Niemal połowa podmiotów posiadających strategię finansuje swoje działania badawczo-rozwojowe z pomocą dotacji krajowych, zaś 38% rozlicza ulgę B+R.
„Jednym z wyzwań dla CEO związanym ze stworzeniem strategii jest ustalenie, w jaki sposób innowacje będą tworzyć wartość dla klientów i organizacji. Należy również zastanowić się nad alokacją zasobów – zarówno zespołów, jak i budżetów – do poszczególnych działań innowacyjnych, aby efektywnie wspierały realizację strategii biznesowej. Wreszcie, istotnym wyzwaniem jest uznanie strategii za elastyczny twór, który powinien ewoluować w zależności od zmian rynkowych, oczekiwań klientów czy działań konkurencji” – tłumaczy Magdalena Burzyńska, Dyrektor Zarządzający w Ayming Polska.
Równie ważna kultura innowacyjna
Organizacja, która przejawia cechy kultury innowacyjnej w większym stopniu podejmuje i rozwija u siebie taką działalność. Do tych cech twórcy raportu zaliczają m.in. otwartość, wzajemne zaufanie, relację partnerstwa, nastawienie na zdobywanie nowej wiedzy oraz zachęcanie do podejmowania własnej inicjatywy. Okazuje się jednak, że kultura innowacyjna jest w polskich przedsiębiorstwach stosunkowo słabo rozwinięta, choć można też zaobserwować pozytywne zmiany – 73% firm przebadanych przez Ayming promuje postawy innowacyjne wśród swoich pracowników. Dodatkowo 16% respondentów przyznało, że pracuje nad stworzeniem systemu motywacyjnego. U ponad połowy ankietowanych przybrał on formę gratyfikacji finansowej, a w co piątej przełożeni jako motywację stosowali pochwały.
„Im mniej hierarchiczna organizacja, większa swoboda działania i możliwość pracy w interdyscyplinarnych zespołach, tym większe szanse na przepływ wiedzy, generowanie pomysłów i sukces podejmowanych inicjatyw” – podsumowuje Magdalena Burzyńska.
