Zorganizowane we współpracy z T-Mobile spotkanie CXO HUB poświęcone optymalizacji chmury obliczeniowej to realizacja jednej z rekomendacji do agendy spotkań naszej społeczności. Dyskusja poprzedzona sondażem CXO HUB pozwoliła poznać m.in. zastosowane podejście oraz korzyści osiągnięte dzięki ciągłej optymalizacji użycia chmury w Centralnym Ośrodku Informatyki, PKO Banku Polskim oraz Ringier Axel Springer.
Dyskutowaliśmy przykłady podejścia do efektywności i optymalizacji wykorzystania chmury w różnych organizacjach, a także tworzenia i stosowania aparatu do kalkulacji budżetu chmurowego i metodyki obszaru FinOps.
Czy transformacja chmurowa przynosi zysk?
Spotkanie poprzedził sondaż CXO Insight, który jak zwykle dostarczył intersujących danych do dyskusji. Jedno z pytań dotyczyło tego, czy dotychczas transformacja chmurowa przyniosła oszczędności lub zysk (ok. 40% twierdzących odpowiedzi), czy stratę (30%). Aż 30% ankietowanych zadeklarowało jednak, że nie dokonuje takiego pomiaru. W sondażu pytaliśmy także o znaczenie optymalizacji i prognozy kosztowe wykorzystania chmury.
Uczestników dyskusji panelowej podczas spotkania CXO HUB prosiliśmy o skomentowanie tych kwestii. Do rozmowy włączyli się także pozostali uczestnicy spotkania. „Taka proporcja dobrze odzwierciedla sytuację na rynku. Natomiast w mojej ocenie, w poszczególnych branżach, ten rozkład będzie już bardziej zróżnicowany. Są takie, które dokładnie mierzą wszystkie koszty, wyciągają wnioski i przekuwają na działanie. Są też inne, dla których koszty tego typu nie mają znaczenia, ponieważ osiągane korzyści mają inny charakter. Pomiar musi odnosić się zatem do tego, na czym firmie najbardziej zależy. Dopiero w odniesieniu do najważniejszych wartości można dostrajać pozostałe” – powiedział Wojciech Szczeciak, Lider Business Development Account Cloud&DC w T-Systems Polska.
Pomiar i optymalizacja kosztów chmurowych są związane z podejściem do technologii. Będzie to obszar traktowany podobnie jak pozostałe, przynajmniej w sytuacji, kiedy firma dopiero inicjuje na szerszą skalę wykorzystanie chmury obliczeniowej. „Jesteśmy w specyficznej sytuacji, ponieważ działamy w dużej mierze w oparciu o przepisy prawa o zamówieniach publicznych. Te m.in. uwarunkowania sprawiają, że dziś jesteśmy na wstępnym – choć już nie początkowym – etapie transformacji chmurowej” – powiedział Mariusz Głębocki, CTO, dyrektor Departamentu Operacji w Banku Gospodarstwa Krajowego.
„Na początku brakowało miar, celów, które mogłyby posłużyć za wstępny szkielet procesu stałej optymalizacji rodzącej się architektury chmurowej. Początkowo miarą efektywności i sukcesu było przeniesienie jeden do jednego rozwiązania z on-premise do chmury, co nie jest optymalne kosztowo. Kolejne iteracje pozwoliły zmienić stopniowo nasze postrzeganie i uzyskiwać lepsze efekty, lepsze wykorzystanie możliwości jakie daje chmura. Wybrana przez nas droga do chmury to ewolucja, powolna, ponieważ wymaga nabycia i utrwalenia poprzez doświadczenie dużej dawki wiedzy. W kontekście wydatków dziś wiemy, że podejście do chmury, które testowaliśmy na początku, oznacza nawet 2-krotny wzrost kosztów. Dlatego podejście ewolucyjne pozwala zebrać doświadczenie, które pomaga znacznie lepiej zarządzać usługami oraz optymalizować koszty. Mamy też świadomość, że to początek naszej drogi. Transformacja jest złożonym procesem dlatego nie jestem zatem zaskoczony, że tak wiele firm deklaruje, że nie mierzy efektów kosztowych wykorzystania chmury” – dodał.
Optymalizacja naturalnym etapem rozwoju chmury
Taki obraz ma także szersze odniesienia do sytuacji na rynku europejskim. „Dzisiejszy rozwój metod optymalizacji kosztów chmury jest konsekwencją wcześniejszej fazy rozwoju. Na przestrzeni ostatnich lat firmy masowo uległy marketingowej kampanii, śmiało i szeroko inicjując programy chmurowe. Był to czas prób i błędów, których przyczynę stanowiły – w dużej mierze – pozaracjonalne aspekty związane z szacowaniem korzyści. Wówczas to nieformalnie ukształtował się w obszarze finansów tzw. COPEX, czyli hybryda rozgraniczanych dotąd wydatków kapitałowych i operacyjnych – CAPEX i OPEX. Służyło to po prostu ukryciu całości kosztów transformacji chmurowej. Na szczęście to z reguły było doświadczenie krótkie – choć bolesne – i kończyło się przy rozliczaniu pierwszych faktur od operatora chmury” – zauważył Marek Andrzejuk, Head of Portfolio and Innovation Działu Digital & Cloud Services w Deutsche Telekom.
Wówczas też – na fali poszukiwania właściwego, efektywnego korzystania z chmury, monitorowania, rozliczania i planowania jej wykorzystania w perspektywie kosztowej – dochodzi do pierwszych prób budowy podejścia FinOps. „Rozwój tego podejścia także wymagał czasu. Początkowo FinOps nie został przyjęty szerzej. Jednym z powodów było poszukiwanie przez klientów, także u nas, raczej doraźnych miar pomagających punktowo niż całościowego podejścia, stałej kontroli kosztów, nieodzownej ich kontroli i optymalizacji. Podoba mi się przykład Grupy RASP, gdzie rozwój FinOps jest harmonijny, stały, aż do uzyskania obecnego poziomu elastyczności na poziomie 1-dniowym i to w odniesieniu do produktu, a nie obsługi podstawowej infrastruktury. Warto podkreślić, że jest to zasługą konsekwentnego podejścia” – dodał Marek Andrzejuk.
„Drugim z powodów powolnego przyjmowania się wśród firm FinOps jest postawa operatorów chmury, w pierwszym rzędzie hyperscalerów. Dopiero 2-3 lata temu zaczęli wykazywać zainteresowanie efektywnością wykorzystania chmury przez klientów. Powstały frameworki, jak CAF, tzw. landing zony i inne schematy. Wcześniej mieli tendencję do pomijania kwestii efektywności, choć ewidentnie powodzenie klientów powinno być także w ich interesie. Można więc przypuszczać, że sami dostrzegli, iż wdrożenia na fali ‘hype’u’ przynoszą więcej szkód niż pożytku i klienci zaczęli się odwracać ze względu na niespodziewane koszty” – dodał.
Docelowo, firmy powinny dążyć do prognozowania i zmiany bilingu w czasie zbliżonym do rzeczywistego. „Podstawową zaletą jest możliwość wykonywania testów finansowych usługi, które będą realne, a nie oparte o oficjalne cenniki. Rzeczywiste dane – wynikające ze sposobu użytkowania – a nie szacunki” – komentował Wojciech Ehrenfeld, Head of IT Solutions w Ringier Axel Springer Polska. W jego ocenie, wielka szansa otwiera się przed firmami, które dotychczas nie zbudowały własnego aparatu stałej optymalizacji chmury (w sondażu CXO Insight to ok. 30%). „Sam chętnie popracowałbym w firmie bez ograniczeń budżetowych” – zażartował. „Brak kontroli wydatków to prosta droga do nieplanowego wykorzystania budżetu chmurowego dowolnej wielkości. Dlatego firmy, które deklarują brak miar, powinny szybko podjąć – bardzo ciekawy – projekt budowy efektywnego aparatu zarządzania zasobami chmury” – dodał już na poważnie.
Budowie aparatu i podejścia powinna także towarzyszyć budowa świadomości celów, dla których firma korzysta z chmury.
Metodyka FinOps w praktyce
Budowie aparatu i podejścia powinna towarzyszyć budowa świadomości celów, dla których firma korzysta z chmury. „Z pewnością takim celem nie powinno być tylko poszukiwanie niższych kosztów utrzymania infrastruktury. Do chmury nie idzie się po to, aby było taniej. Trzeba raczej poszukiwać możliwości pomnożenia zysków dzięki możliwościom rozwiązań budowanych w chmurze. Magia skali, o której wspominają hyperscalerzy, nie przekłada się na ogromne oszczędności kosztów dla klienta. Operatorzy marże inwestują w rozwój coraz to nowych usług” – mówił Wojciech Ehrenfeld.
„Warto nie koncentrować się tylko na kosztach, ale wykorzystywaniu niedostępnego gdzie indziej potencjału gotowych, innowacyjnych usług, elastyczności ich dostarczania, których nie da się ‘zbudować wewnętrznie’. Umiejętność wykorzystania tego potencjału jest faktycznym problemem i wyzwaniem dla firm, ponieważ nie wszyscy moją do tego kompetencje lub odpowiednią otwartość. Bez tego biznesowy potencjał chmury nie zostanie przetworzony w przewagi konkurencyjne firmy. Wówczas może rodzić się rozczarowanie, które – niektóre firmy – poprowadzi z powrotem do środowiska on-premise” – dodał.
Taki trend może przybierać na sile, jeśli nie dojdzie do zmian w sposobie „konsumpcji” chmury przez polskie firmy. „Szacujemy, że 80% wykorzystywanych usług chmurowych to przetwarzanie, przechowywanie i kopie zapasowe. W znikomym zaś stopniu usługi zaawansowanej analityki, Artificial Intelligence i Machine Learning” – stwierdza Marek Andrzejuk.
Problem dobrego sformułowania kategorii zysku, korzyści z wykorzystania chmury i zmierzenia zdefiniowanych celów dotyczy wszystkich branży gospodarki. W przypadku administracji trudno przeliczać korzyści na wartości finansowe. „Nasza organizacja jest instytucją gospodarki budżetowej. Korzyści z wykorzystania chmury odnajdujemy więc w poprawie bezpieczeństwa, jakości obsługi obywateli, skróceniu czasu jego obsługi, realizacji procesów administracyjnych. To, co dla firm działających w gospodarce jest pośrednim etapem przed podliczeniem i sprowadzeniem korzyści do wymiaru finansowego, dla nas będzie końcowym uzyskiem” – powiedział Marcin Kubarek, Dyrektor Departamentu Systemów Państwowych w Centralnym Ośrodku Informatyki.
Administracja powinna szybciej doszukać się korzyści z wykorzystania chmury obliczeniowej, ale nie może rezygnować z odniesienia ich do ponoszonych z tego tytułu kosztów.
Gdzie szukać wsparcia w szacowaniu kosztów chmury?
Kłopoty z pomiarem efektywności chmury utrzymują się, pomimo że technologia obecna jest już od kilkunastu lat. „Dobre porównanie sytuacji po adaptacji chmury, do sytuacji sprzed jej wykorzystania okazuje się trudne. Brak pomiaru może wynikać z braku kompetencji. Trudność w policzeniu i porównaniu kosztów wynika też z tego, jakiej elastyczności biznesowej wymaga się dziś od firm. Nowy standard wyznaczył w tym zakresie czas pandemii. Jego spełnienie bez chmury jest trudne do wyobrażenia” – zauważył Krzysztof Wykręt, dyrektor IT w VINCI Construction Usługi Wsparcia.
Sytuacja ta stwarza pole do działania dla firm doradczych, które mogą wesprzeć tworzenie i utrzymanie procesów optymalizacji chmury. „Dysponujemy kompetencjami, które pozwalają współpracować z bardzo różnymi branżami. Często przejście do chmury jest firmom potrzebne, aby wyjść z pułapki ograniczeń dotychczasowego rozwoju. W takiej sytuacji – wcale nierzadkiej – na szali kładzie się szanse dalszego istnienia firmy w perspektywie kilku lat. To nie do przecenienia. Dlatego pytanie nie brzmi wówczas: czy adaptować chmurę, tylko jak zaplanować ten proces w kontekście historii, istniejących procesów i tego co oferuje chmura” – dodał Wojciech Szczeciak.
Presja na wykorzystanie potencjału chmury może być wzmacniana także z wewnątrz. „Skrócenie czasu wytwarzania produktów, tzw. Time-To-Market, to czynnik, który popycha wiele firm do adaptacji chmury. A wraz z kolejnymi, chmurowymi projektami, nabywaniem doświadczenia przez biznes, ta presja nie maleje” – zauważył Mariusz Głębocki.
FinOps to nie tylko zarządzanie kosztami
Na przecięciu trendu rosnącego zapotrzebowania firm na chmurę oraz trendu poszukiwania dla adaptacji chmury uzasadnienia w kategoriach finansowych, rysują się nowe zjawiska. „Poszukiwanie uniwersalnych metodyk optymalizacji jest zrozumiałe, ale niesie też ryzyko. Polega ono na poszukiwaniu drogi na skróty. Bardzo obawiam się zredukowania FinOps do zarządzania kosztami chmury. Koszty to jeden z aspektów łącznej oceny jej efektywności – obok bezpieczeństwa, szybkości, dostępności i potencjału rozwoju biznesu. To jest prawdziwy FinOps. I tylko dla takiego, pełnego zakresu można wdrażać praktyki i standardy” – powiedział Wojciech Ehrenfeld.
„Aby szeroko poszukiwać inspiracji i doświadczeń, które można wykorzystać, trzeba czerpać zarówno z doświadczenia firm z rynku, doradztwa integratorów albo firm globalnych, które – w stosunku hyperscaler’ów – są w stanie utrzymać niezależność. Warto też korzystać z planów i praktyk rekomendowanych przez operatorów chmury publicznej. Takie, świadome funkcjonowanie i wybieranie najlepszej ścieżki wymagają oczywiście kompetencji” – dodał.
Jedną z zalet zainstalowania w firmie podejścia kosztowego – lub szerzej, efektywnościowego – w odniesieniu do chmury, jest doprowadzenie do świadomości pionu IT faktu posiadania wpływu na rachunek firmy. „To duża zmiana, zmiana i sukces, kiedy mówimy o osobach pracujących na pozycjach specjalistów, architektów, inżynierów” – zauważył Marek Andrzejuk. Takie szerokie oparcie modelu FinOps podnosi jego skuteczność a zarazem sprawia, że będzie indywidualny dla każdej organizacji.
W kontekście przyszłości optymalizacji chmury obliczeniowej, zadaliśmy w sondażu CXO Insight pytanie także o znaczenie tego podejścia. Dla niemal 60% ankietowanych, optymalizacja znajduje się wśród 3, czołowych wyzwań związanych z chmurą.
„Myślę, że jednym z powodów uwzględnienia optymalizacji tak powszechnie, jest sytuacja jaka wytworzyła się wokół adaptacji wszelkiej technologii. Wybuch płac w IT wypłaszczył krzywą rozwoju firm. Wobec tego zarządy zaczęły dopytywać, dlaczego wzrost kosztów technologii nie przekłada się na wynik. Takie ‘postawienie do pionu’ owocuje bardziej dociekliwym poszukiwaniem uzasadnienia biznesowego wdrożeń, także chmury” – powiedział Wojciech Ehrenfeld.
„Optymalizacja powinna być stałym procesem. Jest to nieodzowne wobec dynamiki rozwoju chmury. Nieustannie będzie coś do poprawienia w wymiarze kosztowym czy funkcjonalnym. Sądzę, że należy być optymistą, ponieważ ten proces będzie czerpał napęd z naturalnej dla ludzi technologii skłonności do poprawiania, doskonalenia” – podsumował Marek Andrzejuk.
