Od służb po korporacje – gdzie pracują analitycy OSINT?

W swojej karierze, obejmującej zarówno zwalczanie cyberprzestępczości w Policji, jak i budowanie odporności państwa na cyberataki w resorcie obrony narodowej, wielokrotnie przekonałem się o jednym: najcenniejsze informacje często nie są tajne. Leżą na wierzchu, czekając, aż ktoś poskłada je w spójną i wartościową całość. Dziedziną, która zamienia otwarty szum informacyjny w strategiczną wiedzę, jest OSINT. Dziś chciałbym Wam przybliżyć tę fascynującą dyscyplinę i pokazać, jak bardzo ewoluował jej profil zawodowy – od zacisznych gabinetów służb specjalnych po dynamiczne centra największych globalnych korporacji.

Czym jest OSINT?

OSINT (Open-Source Intelligence) to proces identyfikowania, gromadzenia, analizowania i interpretacji danych z publicznie dostępnych źródeł w celu wykorzystania ich w konkretnych – najczęściej operacyjnych lub strategicznych – celach. Kluczowe w tej definicji jest słowo „publicznie dostępne”. Źródłem OSINT nie są zhakowane serwery czy podsłuchane rozmowy. Są to m.in.:

• • Internet – media społecznościowe (Facebook, X/Twitter, LinkedIn, fora dyskusyjne, Telegram), strony internetowe, blogi, recenzje, ogłoszenia, rejestry domen.
  • Dane przestrzenne – zdjęcia satelitarne (Google Earth, Sentinel Hub), mapy, zdjęcia z dronów, metadane.
  • Dane prawne i administracyjne – rejestry sądowe, dokumenty przetargowe, publikacje urzędowe, patenty.
  • Mass media – artykuły prasowe, reportaże telewizyjne, transmisje na żywo.
  • Dane komercyjne – raporty branżowe, analizy rynkowe, publikacje korporacyjne.

Analityk OSINT to współczesny Sherlock Holmes, który zamiast lupy i notatnika korzysta z zaawansowanych narzędzi do przeszukiwania danych, weryfikacji ich wiarygodności oraz łączenia pozornie niepowiązanych informacji. To nie „przesiadywanie w Internecie”, lecz rzemiosło oparte na metodologii, krytycznym myśleniu i głębokim zrozumieniu funkcjonowania cyfrowego ekosystemu – wspierane intuicją i doświadczeniem analityka.

Gdzie pracują analitycy OSINT?

Kiedyś OSINT był domeną wyłącznie służb. Dziś jego zastosowanie jest tak szerokie, jak szerokie jest pojęcie „informacji”. Poniżej przedstawiam główne ścieżki kariery dla specjalistów w tej dziedzinie.

1. Służby państwowe i siły zbrojne:

To środowisko, w którym OSINT ma najdłuższą tradycję. W Policji, ABW, SKW, Agencji Wywiadu czy w strukturach MON i Wojska Polskiego analitycy OSINT zajmują się m.in.:

• Zwalczaniem przestępczości zorganizowanej: w dobie Internetu gangi nie zniknęły, lecz przeniosły swoją komunikację i rekrutację do sieci. Policyjny analityk OSINT to ekspert w identyfikowaniu sieci powiązań wewnątrz grup przestępczych i ich kontaktów zewnętrznych, śledzeniu aktywności w serwisach, na forach czy w darknecie („ciemnej części Internetu”), a także analizie treści z mediów i blogów.
• Zapobieganiem terroryzmowi: to proces ciągły i niezwykle delikatny. Analitycy nie śledzą konkretnych osób, lecz obserwują kanały komunikacji i wzorce zachowań. Wykrywają kampanie rekrutacyjne, analizują mechanizmy radykalizacji nastrojów i postaw oraz identyfikują tzw. „sygnatury” komunikacyjne grup ekstremistycznych. Dzięki temu możliwa jest wczesna identyfikacja potencjalnych zagrożeń.
• Wywiadem gospodarczym i kontrwywiadem: obejmuje analizę publicznych profili pracowników strategicznych firm pod kątem podatności na szantaż lub werbunek przez obce służby. To także badanie profili, stron i kanałów informacyjnych organizacji znajdujących się w obszarze zainteresowania służb.
• Weryfikacją incydentów i rozpoznaniem strategicznym: polega na potwierdzaniu doniesień z pól bitewnych lub stref konfliktów na podstawie nagrań i zdjęć publikowanych przez uczestników wydarzeń, a także przez oficjalne media wszystkich stron.

Z praktyki autora: Podczas zabezpieczania dużego szczytu międzynarodowego zespoły OSINT w czasie rzeczywistym monitorowały kanały komunikacyjne grup protestujących, identyfikowały ich liderów i przewidywały potencjalne punkty zapalne. Pozwoliło to kierującemu operacją efektywnie i precyzyjnie rozmieścić dostępne siły oraz środki. Połączenie wiedzy policyjnej z bieżącą analizą śladów w cyberprzestrzeni zadecydowało o sukcesie całej operacji zabezpieczenia.

2. Sektor korporacyjny i biznes

To obecnie najszybciej rosnący pracodawca dla analityków OSINT. Zakres ich obowiązków jest wyjątkowo praktyczny i bezpośrednio przekłada się na decyzje biznesowe oraz strategiczne, a co za tym idzie – na realne zyski lub straty firmy. W korporacjach praca analityków OSINT koncentruje się m.in. na:

• Due diligence i zarządzaniu ryzykiem: weryfikacja partnerów biznesowych, inwestorów i dostawców przed podpisaniem umowy.
• Analizie konkurencji i rynku: monitorowaniu aktywności marketingowej rywali, analizie ich strategii cenowych oraz obserwacji nastrojów i opinii klientów.
• Ochronie marki (Brand Protection): wykrywaniu nielegalnego użycia logo, podrabiania produktów, naruszeń praw własności intelektualnej i przemysłowej, a także monitorowaniu potencjalnych wrogich kampanii marketingowych.
• Bezpieczeństwie fizycznym i ochronie kadry zarządczej: analizie zagrożeń przed podróżami służbowymi lub udziałem w wydarzeniach publicznych, a także (choć to wciąż mało popularna praktyka) ocenie aktywności menedżerów w sieci pod kątem ryzyka wizerunkowego lub finansowego dla firmy.

Przykład: Firma farmaceutyczna przed wprowadzeniem na rynek nowego leku może zlecić analitykowi OSINT monitorowanie forów i grup pacjentów, aby zrozumieć ich potrzeby i obawy, a także wychwycić potencjalne kampanie dezinformacyjne wymierzone w jej produkt. Pokazuje to, jak blisko OSINT łączy się dziś z bezpieczeństwem i odpornością biznesu.

3. Świat mediów i organizacji pozarządowych (NGO)

Dziennikarze śledczy i organizacje non-profit należą dziś do najsprawniejszych i najbardziej innowacyjnych użytkowników technik OSINT – choć nierzadko sami stają się ich ofiarami. To swoisty obieg zamknięty: dziennikarze wykorzystują metody OSINT w swojej pracy, a jednocześnie popularyzują i doskonalą je, stając się nauczycielami całej społeczności medialnej i internetowej.

• Dziennikarstwo śledcze: weryfikacja materiałów z miejsc konfliktów, ujawnianie nieprawidłowości finansowych (jak w projektach Bellingcat) czy demaskowanie fałszywych historii polityków i celebrytów.
• Monitorowanie praw człowieka: dokumentowanie przypadków ich łamania na podstawie publicznie dostępnych materiałów, które mogą stać się dowodem przed międzynarodowymi trybunałami. Organizacje takie jak Amnesty International czy Human Rights Watch tworzą w tym celu wyspecjalizowane zespoły OSINT – tzw. Digital Verification Corps.

Przykład: Dziennikarz śledczy, analizując zdjęcia satelitarne, geotagi w postach z mediów społecznościowych oraz dane z rejestrów transportu morskiego, może ujawnić nielegalną wycinkę lasów deszczowych lub przemyt surowców – zjawiska szczególnie istotne np. w Afryce. To właśnie siła OSINT – zdolność opowiedzenia prawdziwej historii przy użyciu danych, które teoretycznie są dostępne dla każdego.

4. Sektor finansowy i ubezpieczeniowy

W sektorze bankowości i ubezpieczeń OSINT stał się kluczowym narzędziem w walce z nadużyciami, wyłudzeniami i ryzykiem regulacyjnym. Praca analityka w tym obszarze ma wymierny wpływ finansowy – często decyduje o tym, czy instytucja straci, czy zaoszczędzi miliony złotych.

• Zwalczanie  oszustw  finansowych (Fraud Prevention): analiza i weryfikacja informacji o osobach lub firmach ubiegających się o kredyt, identyfikacja zorganizowanych grup przestępczych działających w sektorze finansowym oraz rozpoznawanie ich metod. Analitycy OSINT w bankach i instytucjach finansowych funkcjonują dziś jak wewnętrzni cyberwywiadowcy.
• Zgodność z przepisami (Compliance), KYC (Know Your Customer) i AML (Anti-Money Laundering): działania koncentrujące się na przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Obejmują m.in. analizę list sankcyjnych i osób publicznie eksponowanych (PEP), weryfikację działalności gospodarczej oraz monitorowanie podejrzanych transakcji i powiązań.

Jak zostać analitykiem OSINT?

W poprzednich częściach opisałem, gdzie pracują analitycy OSINT. Teraz chciałbym skupić się na tym, jak zostać specjalistą w tej dziedzinie, opierając się na doświadczeniach z pracy zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym. To nie jest ścieżka dla osób poszukujących łatwego zawodu, lecz dla tych, którzy mają prawdziwą pasję do odkrywania prawdy i potrafią łączyć dociekliwość z dyscypliną analityczną.

Typowe wymagania w ofertach pracy: Czego konkretnie szukają pracodawcy?

Analizując ogłoszenia pod tytułami takimi jak Analityk OSINT, Cyberwywiadowca, Specjalista ds. Badań Internetowych (Internet Investigator) czy Threat Intelligence Analyst, łatwo zauważyć, że oczekiwania są szerokie i obejmują zarówno kompetencje techniczne, jak i wysoko rozwinięte umiejętności miękkie.

Typowe wymagania w ofertach pracy:

1. Umiejętności twarde:

• Zaawansowane techniki wyszukiwania informacji – znajomość operatorów Google oraz specjalistycznych wyszukiwarek i baz danych.
• Obsługa narzędzi OSINT – praktyczna znajomość takich rozwiązań jak Maltego, Shodan, SpiderFoot czy frameworki do automatycznego zbierania i analizy danych.
• Weryfikacja informacji wizualnych – biegłość w wykorzystaniu narzędzi do wyszukiwania wstecznego obrazów (reverse image search) oraz analizy metadanych.
• Zrozumienie architektury Internetu – w tym funkcjonowania sieci TOR i zasobów darknetu.
• Znajomość języków obcych, szczególnie angielskiego i rosyjskiego, co znacząco poszerza zakres dostępnych źródeł.

2. Umiejętności miękkie:

• Analityczne myślenie i zdolność krytycznej oceny informacji.
• Skrupulatność, cierpliwość i dociekliwość, niezbędne w pracy wymagającej precyzji.
• Kreatywność w znajdowaniu nowych dróg pozyskiwania danych.
• Wysoka etyka zawodowa i umiejętność pracy z danymi wrażliwymi.

Ścieżka rozwoju

Kariera w OSINT ma charakter ciągłego rozwoju i wymaga systematycznego poszerzania kompetencji. Zazwyczaj zaczyna się od stażu lub stanowiska juniorskiego w zespole analitycznym. Z czasem specjalista może obrać kierunek tematyczny – np. analiza zagrożeń finansowych, ekstremizmu, dezinformacji lub danych geoprzestrzennych – albo awansować na wyższe stanowiska: koordynatora zespołu, kierownika działu, a nawet Chief Intelligence Officer.

OSINT to już nie dodatek, to fundament

Chciałbym podkreślić jedną kluczową obserwację, wynikającą z doświadczeń zarówno w zwalczaniu cyberprzestępczości, jak i budowaniu odporności organizacyjnej: OSINT przestał być jedynie ciekawym uzupełnieniem tradycyjnych metod pozyskiwania informacji. Dziś stanowi ich fundament.

W świecie, w którym każdy może publikować treści, a granica między rzeczywistością online i offline praktycznie zanikła, umiejętność skutecznego poruszania się w otwartych źródłach informacji stała się nieodzowna.

Niezależnie od tego, czy celem jest ochrona bezpieczeństwa państwa, zabezpieczenie interesów korporacji, czy docieranie do prawdy w dziennikarstwie, OSINT dostarcza strategicznej perspektywy, pozwalającej podejmować trafne i świadome decyzje. To nie chwilowy trend, lecz nowy paradygmat myślenia o informacji – a zapotrzebowanie na specjalistów, którzy potrafią w ten sposób analizować rzeczywistość, będzie w kolejnych latach systematycznie rosło.

Dominik Rozdziałowski, biegły sądowy, były dyrektor Biura do walki z Cyberprzestępczości KGP, były dyrektor Departamentu Cyberbezpieczeństwa MON RP.