Obecnie trwa proces – określany mianem sprawy dotyczącej “przyszłości internetu” – który Departament Sprawiedliwości USA wytoczył firmie Google. Jest on inspirowany m.in. przez konkurencję, która uważa, że rzekomo pozaprawne kroki, które podejmował koncern technologiczny, pozwoliły mu ugruntować swoją pozycję na rynku. Pierwsze dni procesu odsłaniają niekoniecznie partnerskie szczegóły współpracy między poszczególnymi gigantami technologicznymi, a w tle sprawy są również oddawane za darmo dane użytkowników pozwalające firmie Google m.in. budować monopol.
We wniesionej w 2020 roku sprawie, Departament Sprawiedliwości zarzuca Google, że wykorzystywał nawet 90% udział swojej wyszukiwarki na rynku do nielegalnego ograniczania konkurencji. Nie tylko na rynku samych wyszukiwarek, ale też reklamy, która pozycjonowana jest przy wynikach wyszukiwania. Działalność oprogramowania ułatwiającego przeszukiwanie internetu zapewniło firmie w 2022 roku ponad połowę z 283 miliardów dolarów przychodów i 76 miliardów dolarów dochodu jej spółki-matki, czyli Alphabet. Kapitalizacji rynkowa firmy przekracza 1,7 biliona dolarów.
Google o szczegółach handlowych jednak nie chce mówić i już po pierwszych godzinach przesłuchań możemy być pewni, że nie o wszystkim dowiemy się od razu. Prokuratorzy chcą np. szczegółowo zbadać cenniki dotyczące reklam w wyszukiwarce, ale firma zasłania się tajemnicą i zgodzi się na rozmowę o tym tylko na zamkniętym posiedzeniu. Departament Sprawiedliwości oponuje, bo jego zdaniem wiedza ta jest zgodna z interesem publicznym, ponieważ stanowi sedno sprawy. Na razie sąd przychyla się do stanowiska Google i co jakiś czas wyprasza z sali obserwatorów oraz dziennikarzy.
W ciągu najbliższych dziesięciu tygodni Departament Sprawiedliwości i grupa stanowych prokuratorów generalnych będą argumentować przed sądem w Waszyngtonie, że Google bezprawnie nadużył swojej pozycji monopolistycznej. W skardze przygotowanej przez amerykańskich urzędników czytamy m.in., że Google płaci co roku miliardy dolarów dystrybutorom i producentom popularnych urządzeń, takich jak Apple (tu chodzi nawet o 15 miliardów rocznej opłaty), LG, Motorola i Samsung, aby zapewnić swojej wyszukiwarce status domyślny.
Jak się okazuje, Google już od 2001 roku miał wpisywać w umowy z producentami telefonów, że to ich wyszukiwarka będzie tą domyślną – w zamian oferując część dochodów z reklam. Wraz ze wzrostem popularności wyszukiwarki rozmowy z Google o zmianie umów i dopuszczenie innych produktów miało spotykać się z wyraźną niechęcią lidera rynku. Doświadczyć miał tego choćby Apple. W jednym z maili między firmami w 2007 roku miały paść dość jednoznaczne stwierdzenia, że Google nie życzy sobie zmian i dodania możliwości prostego wyboru innej domyślnej wyszukiwarki. Apple miał nie wracać później już do tematu i zadowolić się dotychczasowymi zapisami umowy. Obecnie firma ta nie chce komentować sprawy. W rozpoczynającym się kolejnym tygodniu procesu Apple nie będzie mogło jednak całkowicie milczeć. Mimo że firma jak ognia unikała obecności na procesie, to ostatecznie przed obliczem sądu stanie Eddy Cue, jej wiceprezes ds. usług. Co powie? Eksperci są raczej zgodni i przewidują, że zastosuje taktykę przekonywania, że Google jest domyślną wyszukiwarką Apple, ponieważ jest najlepszą opcją dla użytkowników.
Google miało również dość kategorycznie zareagować na sytuacje, gdy inny producent telefonów – firma Samsung – dopuściła inne wyszukiwarki do swojego oprogramowania. Firma z Korei Pd. wycofała zmiany po interwencji amerykańskiego „partnera”, a dziś również nie chce zabierać oficjalnego stanowiska.
Proces o “przyszłość internetu”
Warto też dodać, że Departament Sprawiedliwości już pod wodzą administracji Johna Bidena, wniósł w styczniu drugą sprawę antymonopolową przeciwko Google, koncentrując się na jego dominacji na rynku technologii reklamowych. Czy jednak konkurencja tego technologicznego giganta może już zacierać ręce?
“Jest to ruch skierowany nie tylko przeciwko pojedynczej firmie, ale całemu sektorowi nowych technologii i ma charakter międzynarodowy. Obawy organów antymonopolowych są szerokie i dotyczą m.in. tego, czy ugruntowana dominacja rynkowa obecnych gigantów będzie potencjalnie tłumiła innowacje w futurystycznych dziedzinach jak np. sztuczna inteligencja. BigTechy niemal zawsze kontrują takie stwierdzenia stwierdzeniami, że internet jest otwarty i podlega samoregulacji” – komentuje Marcin Stypuła, właściciel i prezes Semcore.pl, agencji zajmującej się wsparciem firm w cyfrowym marketingu i pozycjonowaniu stron internetowych. “Siłą Google nie jest bowiem to, że stworzył jakąś kosmiczną technologię. Podobne lub nawet lepsze rozwiązania mają inni. Google jest jednak “strażnikiem bramy” jak mówią o tym regulatorzy. Wrót dla biznesu, który chciałby poszerzać swoją działalność poprzez reklamy oraz dla użytkowników, którzy chcą doświadczać cyfrowych zdobyczy nie tylko poprzez wyszukiwarkę. Przyjmuje się, bowiem że Google w jakiś sposób kontroluje nawet 80% wszystkich aplikacji. Siłą tej firmy jest to, że ma unikalny dostęp do danych i na tej podstawie ulepsza swoje produkty, jeszcze bardziej wiążąc z nią użytkowników” – diagnozuje.
Jak na dłoni widać bowiem, że sprawa ta łączy się z działaniami administracji Bidena mającymi na celu ograniczenie uprawnień Big Techu. Przykładowo, Federalna Komisja Handlu złożyła pozew antymonopolowy przeciwko Meta i pozwała Amazon za rzekome oszukanie milionów klientów w celu zarejestrowania się w Prime. Starała się też blokować duże firmy technologiczne, takie jak Microsoft, przed przejęciami, które mogłyby uczynić je większymi i silniejszymi.
Jeśli mamy wątpliwości co do znaczenia tego procesu, to w swojej mowie wstępnej Kenneth Dintzer, reprezentujący Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych, rozwiał je mówiąc, że sprawa dotyczy „przyszłości internetu”. Z drugiej strony proces rozpoczyna się dwa lata po tym, jak amerykański sąd okręgowy stwierdził, że Apple może chronić swój system iOS i dwa miesiące po tym, jak Microsoft wygrał sprawę zezwalającą mu na zakup Activision Blizzard – co umożliwia szybką konsolidację branży gier. W obu bitwach firmy przekonały sędziego, że nie próbowały zmonopolizować rynku – podejmowały decyzje, które pomagały także konsumentom.
Również Google zdaje sobie sprawę z tego, że pozew nie dotyczy tylko wyszukiwarek czy reklam. Firma mająca siedzibę w Mountain View zaznacza, że nie da się oddzielić od siebie poszczególnych biznesów: jej wyszukiwarka jest obecnie głęboko zintegrowana z najbardziej futurystycznymi obszarami badawczymi, w tym z technologią generatywnej sztucznej inteligencji, która konkuruje z ChatGPT i funkcją rozpoznawania obrazów Google Lens.
“Google będzie argumentować, że jego wyjątkowy status wynika z tego, że użytkownicy wolą jego usługi i że napędzają one innowacje, a nie je tłumią. Dodatkowym argumentem firmy jest to, że ich usługa jest bezpłatna, więc tak naprawdę sąd antymonopolowy nie powinien się wypowiadać, bo konsumenci nic nie tracą. Przemilcza się jednak choćby fakt, że firmy, które chcą reklamować się w internecie, muszą już z płatnych narzędzi Google korzystać” – zaznacza Marcin Stypuła.
Na potwierdzenie tej tezy Kent Walker, prezes Google ds. globalnych, przytacza fakt, że najpopularniejszym na świecie hasłem wyszukiwanym w Bing (czyli w konkurencyjnej wyszukiwarce firmy Microsoft) jest słowo „Google”. To ma udowadniać, że ludzie tak naprawdę woli korzystać z wyszukiwarki jego firmy, nawet jeśli z przyczyn technicznych nie mogą tego zrobić bezpośrednio.
Jednak konkurenci Google twierdzą, że to wszystko przez nadużywanie swojej dominującej pozycji. Kamyl Bazbaz, wiceprezes ds. spraw publicznych w DuckDuckGo, powiedział, że wybranie wyszukiwarki jego firmy jako domyślnej opcji na smartfonie z systemem operacyjnym Android (należącym do portfolio Google) wymaga 15 uciążliwych kroków.
Podzielą Google czy zmuszą do ustępstw?
Prokuratorzy nie wypowiadają się na temat kar, jakie Departament Sprawiedliwości będzie chciał nałożyć na Google, jeśli wygra proces. W swojej skardze urzędnicy zaznaczyli, że starają się o „ulgę strukturalną niezbędną do naprawienia wszelkich szkód antykonkurencyjnych”. Jest to dość szeroki termin, który według ekspertów ds. amerykańskiego prawa antymonopolowego może obejmować podział firmy.
Jak podkreślają eksperci, na tym etapie sprawy trudno przypuszczać, żeby mogło dojść do tak drastycznych kroków. Bardziej prawdopodobne są dwie inne drogi. Ta znany z Europy, czyli konieczność przygotowania “ekranu wyboru” lub ta mająca już swój precedens w innych działań amerykańskich urzędników. Chodzi np. o ugodę Microsoftu z Departamentem Sprawiedliwości z 2001 roku, która zakończyła się bez postulowanego przez prokuratorów rozpadu firmy. Zamiast tego Microsoft zgodził się na środki zaradcze, takie jak zobowiązanie się, że nie zabroni klientom korzystającym z systemu Windows współpracy z innymi producentami oprogramowania. Co ciekawe, również i Google zyskał na tym procesie, bo firma, która początkowo działała na podstawie wyszukiwarki Microsoftu zaczęła rywalizację ze znacznie osłabionym przeciwnikiem, który był pod pręgierzem nadzoru federalnego.
“Zmniejszenie, poprzez prawne działania, monopolu Google może otworzyć szerzej drzwi nieco mniejszym firmom także i teraz. Co ważne, proces ma na celu “zdyscyplinowanie” Google. Użytkownicy wyszukiwarki Google lub firmy korzystające z systemów reklamowych tej firmy nie powinny w najbliższych miesiącach odczuć najmniejszych negatywnych zmian. Na dłuższą metę ograniczanie praktyk monopolistycznych z reguły przynosi konsumentom korzyści. Hipotetycznie pozycja lidera, której w praktyce nikt nie zagraża, może prowadzić do rozleniwienia i nieulepszania produktu tak, jak powinna. Może też skutkować luźniejszym podejściem do standardów prywatności. Konkurencja wymusza większe starania i w tym wypadku np. jeszcze lepszą ochronę danych, w którą trzeba zainwestować spore przecież pieniądze” – podsumowuje Marcin Stypuła.
