3 postulaty cyfrowej niezależności – czyli jak budować technologiczną suwerenność Europy?

Według Consultancy.eu, Amazon (AWS), Microsoft (Azure) i Google Cloud, kontrolują obecnie około 72% europejskiego rynku chmurowego, podczas gdy dostawcy z Europy mają zaledwie 13% udziału, chociaż dostarczają porównywalne lub często lepsze usługi. Konieczne jest więc wyrównania pola gry dla rozwoju suwerenności cyfrowej Europy. O tym jak to zrobić, dyskutowano podczas niedawnego spotkania „EuropTech vs. BigTech – jak budować technologiczną suwerenność Europy”, zorganizowanego przez firmę CloudFerro S.A.

Zgodnie z danymi zawartymi w tzw. Raporcie Draghiego (2024), aż 80% cyfrowej infrastruktury, produktów i usług wykorzystywanych w Europie pochodzi z krajów trzecich. Jednocześnie do 2034 roku nawet 70% nowej wartości globalnej ma być generowane przez rozwiązania cyfrowe. Eksperci i przedstawiciele europejskiego sektora technologicznego alarmują, że jeśli nie odwrócimy tego trendu na rzecz rodzimych dostawców, wzrośnie ryzyko utraty kontroli nad strategicznymi zasobami, a także systemowego regresu gospodarczego. W efekcie Europa może znaleźć się na peryferiach światowej gospodarki.

Zyski ze sprzedaży usług chmurowych to również spory kapitał inwestycyjny. Jednak ponad 30 mld euro rocznie marży generowanej przez amerykańskie firmy z usług chmurowych w Europie nie wraca do tutejszej gospodarki. Nawet częściowe przesunięcie tych środków na rzecz wzmocnienia działalności badawczo-rozwojowej czy lokalnych dostawców oznaczałoby realne wsparcie dla europejskiego rozwoju, lokalnej infrastruktury i miejsc pracy. Uzależnienie od kilku globalnych dostawców przekłada się nie tylko na warunki ekonomiczne, ale również na bezpieczeństwo, konkurencyjność i niezależność regulacyjną Europy.

„Musimy zacząć od świadomości, że Europa – w tym Polska – posiada własne usługi chmurowe, sprawdzone w wielkich europejskich projektach. Mamy dostępne narzędzia legislacyjne, ale kluczowa jest wola i decyzja, by z nich skorzystać. Od tego wszystko się zaczyna. Warto inwestować w krajowe firmy z odpowiednimi kompetencjami – to szansa na rozwój sektora, nowe miejsca pracy i wpływy z podatków” – twierdził dr Maciej Krzyżanowski, prezes CloudFerro. „Przykładem są projekty NSIS-Cloud i CAMILA, w które zaangażowana jest również CloudFerro. W NSIS-Cloud odpowiadamy za budowę krajowej platformy chmurowej do bezpiecznego przechowywania, przetwarzania i udostępniania danych satelitarnych. W ramach CAMILA – narodowej konstelacji satelitarnej – realizujemy segment naziemny, zapewniając odbiór, przetwarzanie i dystrybucję danych w suwerennej polskiej chmurze” – wyjaśniał.

„Budowanie europejskiej chmury to kwestia strategicznej wolności. Jeśli nie zbudujemy własnych kompetencji i nie zadbamy o lokalny ekosystem, będziemy zależni od zmian politycznych i geopolitycznych poza naszym wpływem” – dodał Robert Paszkiewicz, wiceprezes OVHcloud w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Potrzebujemy wyrównania pola gry

Europejscy dostawcy nie oczekują protekcjonizmu, lecz wyrównania warunków konkurencji. Obecnie BigTechy korzystają z pozycji dominującej, subsydiując swoje produkty z zysków z innych segmentów działalności. Brakuje także skutecznych barier wobec tzw. vendor lock-in – zjawiska, które uniemożliwia łatwą migrację między dostawcami usług chmurowych. W tym kontekście szczególne znaczenie mają planowane europejskie certyfikacje suwerennej chmury i standaryzacja interoperacyjności – a więc działania, które mają w praktyce otworzyć rynek na większą konkurencję.

„To, czego potrzebujemy, to wyrównania pola gry. Wszyscy powołują się na wolny rynek, ale ten rynek de facto nie jest wolny. Najwięksi gracze mają swoich głównych klientów, którzy zawsze będą od nich kupować – chyba, że regulacja zmusi ich do stosowania reguł wolnego rynku. My natomiast nie jesteśmy częścią konglomeratu – działamy wyłącznie jako dostawcy usług w modelu IaaS i PaaS, bez gwarantowanego rynku zbytu. Żeby wyrównać pole gry Europa powinna, w wybranych dziedzinach, preferować lokalnych, faktycznie suwerennych, dostawców usług i od nich przede wszystkim kupować” – przekownywał prezes CloudFerro.

Z kolei jak wskazywał Xawery Konarski, adwokat, starszy partner w Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy oraz wiceprezes Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji (PIIT), Polska nie wykorzystuje w pełni narzędzi przewidzianych w unijnych aktach prawnych z powodu braku wyspecjalizowanej instytucji nadzorującej sektor nowych technologii. „Polska nie stworzyła żadnego regulatora nowych technologii. Mamy już ważne regulacje unijne, jak Data Act czy Digital Markets Act, które dają realne narzędzia do działania. Jednak bez krajowego regulatora nie wykorzystamy ich potencjału. Potrzebujemy instytucji, która będzie potrafiła nie tylko stosować prawo, ale i rozumieć mechanizmy działania BigTechów” – mówił wiceprezes PIIT.

Zamówienia publiczne dźwignią zmiany

Rynek IT jest w zdecydowanej mierze kształtowany przez zamówienia publiczne. Kluczowa w tym kontekście jest przemyślana strategia zakupowa. Dziś wiele przetargów wymusza lokalizację serwerów poza granicami Polski. To realne zagrożenie dla bezpieczeństwa często strategicznych danych.’

„Od lat słyszymy, że miejsce przetwarzania danych nie ma znaczenia. To mit. W rzeczywistości lokalizacja danych to fundament suwerenności cyfrowej. Jeżeli dziś w przetargu warunkiem jest, by dane były przechowywane poza granicami Polski, to znaczy, że sami rezygnujemy z kontroli nad tym, co kluczowe” – podkreślał Wiesław Wilk, prezes zarządu Polskiej Chmury.

Z kolei zdaniem Piotra Mieczkowskiego, wiceprezesa European AI Forum i członka zarządu KIGEiT Europejscy dostawcy chmurowi są w stanie świadczyć usługi na światowym poziomie, jeśli tylko otrzymają szansę na rozwój. Zwracał on uwagę, że bez wskazania konkretnych obszarów, gdzie konieczna jest ochrona suwerenności – jak zdrowie, energetyka czy infrastruktura państwowa – trudno będzie mówić o realnej zmianie. „Bez decyzji w zamówieniach publicznych i wskazania sektorów krytycznych, takich jak energetyka czy zdrowie, Europa nie zbuduje odporności” – zaznaczał.

W kontekście rosnącej potrzeby innowacyjności w sektorze publicznym, szczególną uwagę zwraca się na mechanizmy mogące wspierać rozwój nowatorskich rozwiązań. Jak zauważał Ignacy Święcicki, kierownik Zespołu Gospodarki Cyfrowej Polskiego Instytutu Ekonomicznego: „Istnieją również programy wspierające innowacyjne zamówienia publiczne, które pozwalają rozwiązywać konkretne problemy i jednocześnie stymulują rozwój sektora MŚP. W Polsce podejmowano takie próby, jednak nie zostały one kontynuowane. To wartościowy kierunek, który może realnie wzmacniać krajowe, innowacyjne firmy” – wyjaśniał.

3 postulaty branży

Uczestnicy wspomnianej dyskusji wypracowali 3 postulaty:

• Preferowanie europejskich dostawców w sektorach strategicznych, jak zdrowie, energetyka czy obronność lub kosmos.
• Certyfikacja suwerennej chmury europejskiej oparta na jasnych, weryfikowalnych kryteriach, bez powiązań z, czy zależności od jurysdykcji  spoza Europy. Sama rejestracja spółki córki w Europie, czy umieszczenie centrum danych w Europie nie wystarczy dla zapewnienia suwerenności.
• Ustanowienie regulatora – niezależnego organu odpowiedzialnego za nadzór nad realizacją przepisów dotyczących suwerenności cyfrowej, w tym regulacji takich jak Data Act, Digital Markets Act czy AI Act, aby zapewnić ich skuteczne i spójne wdrażanie.

Do realizacji tych postulatów potrzebne będzie nie tylko wdrożenie konkretnych działań, ale także zmiana mentalności i podejścia do współpracy na poziomie europejskim. Gra jest jednak warta świeczki. Europa może nie tylko zyskać na suwerenności cyfrowej, ale także stworzyć bardziej konkurencyjny rynek, który będzie sprzyjał innowacjom i rozwojowi. To wyzwanie, które wymaga zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron – od rządów, przez przedsiębiorstwa, po instytucje edukacyjne i badawcze, podsumowali uczestnicy spotkania.