Znamy założenia strategii rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce

W połowie października Ministerstwo Cyfryzacji opublikowało raport o sztucznej inteligencji w czterech obszarach, które mają mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce oraz realizacji planów związanych z wzmocnieniem pozycji naszego kraju, jako globalnego dostawcy rozwiązań opartych na tego rodzaju technologiach. Publikacja przygotowana m.in. we współpracy z licznymi przedstawicielami sektora biznesowego ma posłużyć jako fundament do stworzenia strategicznego planu działań nakierowanego na rozwój i wykorzystanie technologii AI dla dobra polskich obywateli i przedsiębiorców.

Rekomendacje przygotowane w ramach raportu “Sztuczna Inteligencja – Polska 2118” stworzono pro bono, na zaproszenie i pod kierunkiem Ministerstwa Cyfryzacji. “Przekazuję w Państwa ręce wyjątkowy dokument, będący wynikiem wielomiesięcznej pracy niezależnych ekspertów, którzy zgodzili się poświęcić swój cenny czas, aby wspólnie wypracować rozwiązania służące rozwojowi sztucznej inteligencji w Polsce i dla Polski” – napisał w ramach wstępu do opracowania Marek Zagórski, Minister Cyfryzacji. Według niego z rozwiązaniami opartymi na sztucznej inteligencji spotykamy się coraz częściej w naszej codziennej pracy i życiu prywatnym. “Przewidujemy, że zastosowanie tej technologii znacznie zaważy w przyszłości na tempie wzrostu gospodarczego wielu państw. Rolą administracji jest właśnie wsparcie tych procesów zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. Chcemy aby ten potencjał otworzyć również dla Polski” – uważa Marek Zagórski.

W oficjalnym komunikacie, przedstawiciele Ministerstwa Cyfryzacji podkreślają z kolei, że sztuczna inteligencja może być jednym z motorów napędowych rozwoju polskiej gospodarki w kolejnych latach. Zauważają jednak, że aby żeby zapewnić trwały rozwój tego obszaru gospodarki na kolejne dekady i zająć miejsce wśród światowych liderów, już teraz trzeba podjąć odpowiednie działania. W skali państwa technologie oparte na sztucznej inteligencji mają pozwolić m.in. na przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego, a także – ułatwić tworzenie nowych miejsc pracy. W komunikacie prasowym Ministerstwa Cyfryzacji przytoczono również najnowsze szacunki firmy Gartner. Jej eksperci przewidują bowiem, że na każde 100 miejsc pracy, które znikną z rynku na skutek rozpowszechniania się rozwiązań związanych ze sztuczną inteligencją, pojawi się 130 nowych.

W ramach prac nad raportem powołano grupy robocze, które zajmowały kwestiami związanymi z wykorzystaniem potencjału sztucznej inteligencji w 4 odrębnych aspektach. Były to, kolejno: gospodarka oparta na danych, finansowanie badań i rozwoju, edukacja oraz etyka i kwestie prawne. Celem prac grup roboczych było m.in. zaproponowanie konkretnych rozwiązań, które wspierałyby inicjatywy gospodarcze związane ze sztuczną inteligencją. W prace zaangażowano niemal 200 osób, reprezentujących różne sektory gospodarki, w tym: administrację publiczną, sektor naukowo-badawczy, uczelnie wyższe oraz biznes. Najliczniej reprezentowany był właśnie sektor biznesowy.

I tak, wśród najważniejszych ustaleń grupy roboczej związanej z tematyką gospodarki opartej o dane znalazły się m.in.:
• opracowanie programów wsparcia projektów ICT o wysokim potencjale gospodarczym
• uruchomienie, we współpracy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, programu sektorowego ukierunkowanego na gospodarkę opartą na danych,
• pilotażowych przedsięwzięć komercyjnych, jak i projektów badawczo-rozwojowych,
• zaangażowanie firm z sektora publicznego do udziału w projektach z zakresu gospodarki opartej na danych oraz sztucznej inteligencji, a w rezultacie rozwój powiązanych z nimi małych i średnich przedsiębiorstw.
• stymulację rozwoju gospodarki opartej na danych poprzez aktywny udział Państwa, jako zleceniodawcy projektów wykorzystujących rozwiązania oparte na danych cyfrowych,
• stworzenie ram formalnych oraz kultury organizacyjnej umożliwiającej i ułatwiającej wykorzystanie przez podmioty gospodarcze zasobów naukowych centrów HPC (High Power Computing) do prowadzenia zarówno działań ściśle komercyjnych, jak i prac badawczo-rozwojowych w obszarze sztucznej inteligencji,
• zasilenie magazynów danych danymi z instytucji publicznych,
• wypracowanie standardów długoterminowego zarządzania danymi.

W perspektywie długoterminowej stwierdzono ponadto, że kluczowe będzie dopasowanie podejmowanych działań do rozwoju polskiej gospodarki, zarówno w aspekcie technologicznym, jak i ekonomicznym. Jak podkreślono, doświadczenie w zakresie działalności proinnowacyjnej wskazuje, że w perspektywie 12 lat trudno jednoznacznie przewidzieć zarówno szanse, jak i zagrożenia, dlatego szczególnie istotne ma być bieżące monitorowanie rozwoju sytuacji gospodarczej i dostosowywanie podejmowanych działań do zmieniającej się sytuacji.

Z kolei grupa robocza pracująca nad zagadnieniami dotyczącymi finansowania badań i rozwoju podjęła następujące wnioski:
• aby być równoprawny graczem na rynku AI, do 2025 roku musimy urosnąć prawie 25 razy,
• potrzebne jest wdrożenie innego niż dotychczas modelu finansowania innowacji – aby osiągnąć zakładane cele dla AI potrzebujemy inwestycji 9,5 mld zł do 2023r, tymczasem obecne mechanizmy finansowania zapewniają zaledwie około 19% wymaganej kwoty;
• polska gospodarka, aby efektywnie rozwijać użyteczne technologie sztucznej inteligencji potrzebujemy pięciu silnych liderów reprezentujących odpowiednio sektory: naukowy, technologiczny, start-upowy, biznesowy i państwowy, – ich zadaniem będzie m.in. integracja ekosystemów biznesowych tworzonych wokół rozwiązań sztucznej inteligencji.
• niezbędny jest bardzo dynamiczny wzrost liczby specjalistów, tymczasem obecny system edukacji sprawia, że jesteśmy w ogonie zaawansowanej nauki.

Grupa związana z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w sektorze edukacji wypracowała następujące wnioski:
• powinniśmy jak najszybciej zwiększyć liczbę specjalistów tworzących rozwiązania bazujące na sztucznej inteligencji, wspierać zespoły naukowe pracujące nad projektami AI oraz umożliwiać większej liczbie studentów IT zdobywanie doświadczenia praktycznego w zakresie AI.
• efekty pracy specjalistów i naukowców tworzących rozwiązania bazujące na AI, powinny być implementowane przy zachowaniu m.in. zasad etyki oraz prawa do prywatności. Potrzebujemy w związku z tym kadr zarządzających, specjalistów branżowych, osób tworzących i stosujących prawo, których wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie AI pozwolą na wdrażanie nowych usług i produktów.
• wprowadzanie technologii opartych o AI do przedsiębiorstw i sektora publicznego, w tym administracji wywoła potrzebę przekwalifikowywania pracowników, dlatego konieczny jest rozwój skutecznych narzędzi polityki uczenia się przez całe życie oraz krótkich cyklów kształcenia z odpowiednim systemem zapewniania jakości walidacji i certyfikowania. Niedopasowanie umiejętności pracowników do rozwijającej się w oparciu o nowe technologie gospodarki będzie hamować rozwój kraju i zwiększać ryzyko bezrobocia technologicznego, dlatego programy nauczania i decyzje dotyczące liczby studentów na poszczególnych kierunkach powinny być oparte o systemowe analizy losów absolwentów, badania i prognozy zapotrzebowania na zawody i kwalifikacje. Tego rodzaju działania powinny być realizowane przy współpracy z biznesem.
• wszystkie grupy społeczne powinny w pełni korzystać z możliwości jakie oferują technologie oparte o AI, dlatego kluczowe jest, żeby nauczyciele i kadra zarządzająca szkołami oraz lokalni liderzy zmian byli wspierani w procesie rozwijania przez całe życie kompetencji związanych z AI.
• istotne jest również silne przywództwo polityczne i transformacja cyfrowa instytucji publicznych w każdym dziale administracji rządowej, oparta o silnego cyfrowego lidera każdego z działów.

Zdaniem ekspertów należy również rozszerzyć zadania istniejącej instytucji koordynującej projekty informatyczne w sektorze administracji lub w uzasadnionym przypadku stworzyć nową – Centrum kompetencji w zakresie AI, pełniącą rolę lidera zmiany. Instytucja taka powinna współpracować z interesariuszami systemu edukacji oraz innymi podmiotami odpowiedzialnymi za rozwój rynku pracy i administracji publicznej, a także – posiadać kompetencje niezbędne do tego, aby doprowadzić do skutecznej transformacji cyfrowej polskiego systemu edukacji.

Jednocześnie, jak podkreślają autorzy analizy, Polska powinna brać aktywny udział dyskusjach o sztucznej inteligencji na poziomie międzynarodowym i starać się umiejscowienie w naszym kraju oddziału europejskiego European Lab for Learning and Intelligent Systems (EllIS) oraz prowadząc skoordynowaną politykę dyplomacji edukacyjnej i naukowej.

Grupa robocza specjalizująca się w kwestiach etycznych i prawnych opracowała natomiast szereg wniosków w zakresie niezbędnego podejścia administracji rządowej. Kompleksowe podejście administracji rządowej do zagadnień etycznych i prawnych AI powinno charakteryzować się przede wszystkim cechami określonymi w ramach tzw. modelu PILESAS. Są to:
• proaktywność – etyczna i legislacyjna – zamiast reaktywności w zakresie tworzenia standardów etycznych i stanowienia prawa dotyczącego AI;
• inkluzywność – współpraca z szerokim kręgiem podmiotów krajowych i zagranicznych zajmującymi się AI, w celu wypracowania etycznego i prawnego podejścia do pojawiających się wyzwań;
• lokalne nastawienie – koncentracja na rozwiązaniach uwzględniających specyfikę i zaawansowanie technologiczne kraju;
• elastyczność – w stosunku do zmieniających się realiów technologicznych i społecznych;
• systematyczność – regularne, ciągłe działania wspierające system instytucji zajmujących się AI;
• aktywność – inicjowanie dyskusji, konsultacji, wspieranie informacyjnych kompanii społecznych;
• stanowczość – w przypadku naruszeń standardów etycznych i prawnych

Co ważne, eksperci podkreślają, że sztuczna inteligencja już dziś ma olbrzymi wpływ społeczny i budzi kontrowersje natury etycznej i wątpliwości prawne. Tym samym, o ile z punktu widzenia etycznego i prawnego sama AI może pozostać dla administracji państwowej neutralna, tak skutki oddziaływania przedsięwzięć związanych z AI wymagają przeprowadzenia oceny etycznej i ustalenia standardów etycznych. W wielu przypadkach konieczne może być wdrożenie odpowiednich regulacji.

Głównym celem podejmowanych działań ma być wypracowanie stałych, przejrzystych i efektywnych mechanizmów pozwalających na zapewnienie efektywnej ochrony praw podstawowych, skuteczne pozyskiwanie wiedzy na temat skutków społecznych wykorzystania sztucznej inteligencji, efektywne wyznaczanie standardów etycznych w zakresie stosowania AI, a także – wspieranie stanowienia wysokiej jakości prawa regulującego obszary związane z wykorzystaniem tego rodzaju technologii.

Szczegółowe informacje na temat projektu “Sztuczna Inteligencja – Polska 2118” są dostępne na stronie Ministerstwa Cyfryzacji.