5 filarów planu, który może pobudzić innowacje AI i dać CEE 100 mld euro rocznie

Europa Środkowo-Wschodnia może stać się nowym motorem innowacji w UE, jeśli tylko podejmie szybkie, skoordynowane działania. Zaprezentowany przez AI Chamber (Izbę AI) CEE AI Action Plan ma przyspieszyć transformację cyfrową, wesprzeć adopcję sztucznej inteligencji przez MŚP i wzmocnić pozycję regionu w unijnej polityce technologicznej. Pięć kluczowych obszarów interwencji przedstawiono podczas szczytu EU Digital Summit w Gdańsku.

Plan opracowany przez AI Chamber, we współpracy z partnerami z całej Europy Środkowo-Wschodniej, opiera się na konkretnych, możliwych do wdrożenia rekomendacjach. W centrum jego uwagi znalazły się małe i średnie przedsiębiorstwa, które stanowią 99% firm w regionie i odpowiadają za połowę PKB.

Szansa dla niedocenianego regionu

Europa Środkowo-Wschodnia odpowiada za 22% populacji całej UE, ale tylko 11% jej PKB. Transformacja cyfrowa i wdrożenia AI mogą zredukować tę dysproporcję. Według szacunków AI Chamber, już umiarkowany wzrost wykorzystania AI mógłby zwiększyć PKB regionu o 90-100 mld euro rocznie (czyli o ok. 5%). W scenariuszu ambitnym ta liczba rośnie do 135 mld euro, czyli 8% PKB. Jednak w przypadku zaniechania wspólnych działań, realne zyski mogą stopnieć do zaledwie 15 mld euro rocznie.

Tymczasem wskaźnik adopcji AI w regionie pozostaje bardzo niski – w 2024 roku tylko 4-6% firm z CEE wdrożyło rozwiązania oparte na AI, podczas gdy średnia unijna wynosiła 13,5%. Szczególnie daleko w tyle są MŚP, które często nie dysponują zasobami ani wiedzą niezbędną do wykorzystania potencjału nowych technologii.

CEE AI Action Plan: pięć filarów

AI Chamber przedstawia pięciopunktowy plan działań, który ma ułatwić wdrożenia AI w regionie i stworzyć solidne fundamenty dla rozwoju technologicznego. Jego struktura odpowiada największym barierom, z jakimi mierzy się CEE: brak infrastruktury, ograniczony dostęp do danych, niedobór praktycznie przygotowanej kadry, niejasne regulacje oraz poważne luki w finansowaniu.

• Infrastruktura

Region nadal nie dysponuje wystarczającą mocą obliczeniową. Plan zakłada stworzenie sieci połączonych superkomputerów (HPC) dostępnych dla startupów, MŚP i środowisk akademickich, a także rozwój branżowych testbedów – m.in. w sektorach zdrowia i autonomicznej mobilności.

• Dane

AI Chamber proponuje powołanie CEE Open Data Knowledge Network – sieci ułatwiającej wymianę danych między instytucjami publicznymi oraz tworzenie wspólnych standardów zarządzania informacją. Plan przewiduje również rozwój transgranicznych „data trusts” w kluczowych sektorach, takich jak zdrowie czy przemysł, co ma umożliwić bezpieczne, zgodne z regulacjami udostępnianie danych do trenowania modeli AI.

• Kapitał ludzki

Choć region kształci światowej klasy specjalistów w dziedzinie STEM, wielu z nich wyjeżdża za granicę. Plan przewiduje program stypendialny (ponad 1000 miejsc), nowoczesne programy kształcenia oraz inicjatywę Brain Circulation, mającą na celu przyciąganie ekspertów AI z powrotem do regionu i ich zatrudnianie w startupach, administracji publicznej i instytutach badawczych.

• Regulacje

Wejście w życie unijnego AI Act oznacza nowe wyzwania regulacyjne, szczególnie dla mniejszych państw i startupów. Dlatego AI Chamber postuluje utworzenie regionalnych piaskownic regulacyjnych, które pozwolą bezpiecznie testować nowe rozwiązania, oraz powołanie CEE Artificial Intelligence Policy Council – ciała, które reprezentowałoby interesy regionu w Brukseli.

• Finansowanie i innowacje

W 2024 roku startupy z regionu CEE pozyskały jedynie 2,3 miliarda euro finansowania VC – wielokrotnie mniej niż ich odpowiedniki na Zachodzie. Plan zakłada uruchomienie dedykowanych funduszy AI, programów transferu technologii, AI hubów przy uczelniach oraz wsparcie dla komercjalizacji rozwiązań AI, szczególnie w tradycyjnych sektorach jak produkcja i rolnictwo.

„To plan transformacji, ale nie gotowa recepta dla każdego. Będziemy współpracować z samorządami, administracją krajową i partnerami w każdym kraju CEE, aby dostosować AI Action Plan do lokalnych potrzeb i skutecznie wdrożyć go tam, gdzie może przynieść największy efekt” – komentuje Tomasz Snażyk, prezes AI Chamber.

Nowa marka technologiczna regionu

CEE AI Action Plan to nie tylko mapa drogowa rozwoju, ale też element strategii zmiany postrzegania regionu. AI Chamber chce odczarować wizerunek Europy Środkowo-Wschodniej jako dostawcy usług outsourcingowych i pokazać ją jako źródło innowacji. Plan zakłada stworzenie portfolio „CEE AI Champions” – wyróżniających się firm takich jak UiPath, Rossum czy Infermedica – oraz uruchomienie międzynarodowej kampanii wizerunkowej promującej potencjał regionu na globalnej mapie AI.

„CEE nie musi kopiować Doliny Krzemowej ani Zachodu – region powinien wykorzystać własne atuty. Dzięki lokalnym ekosystemom, utalentowanym kadrom i wspólnemu impulsowi, możemy budować startupy globalnej klasy z Pragi, Sofii czy Wilna – a nie tylko z Londynu czy San Francisco” – twierdzi Tomasz Snażyk.

MŚP stanowią fundament gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej. Ich cyfrowa transformacja z wykorzystaniem AI może stać się katalizatorem wzrostu i sposobem na zmierzenie się z największymi wyzwaniami regionu: spadkiem demograficznym, rosnącymi kosztami pracy i potrzebą zachowania globalnej konkurencyjności.

Ogłoszenie planu podczas prezydencji Polski w Radzie UE to nie tylko symboliczny gest, ale również sygnał, że region chce aktywnie kształtować unijną politykę technologiczną.

„Najbliższe 12–24 miesiące są kluczowe i wymagają odważnych, skoordynowanych i natychmiastowych działań, aby zapewnić sobie pozycję konkurencyjnej, napędzanej innowacjami gospodarki w UE. Ten okres zadecyduje, czy Europa Środkowo-Wschodnia będzie globalnym graczem w dziedzinie AI, czy biernym obserwatorem” – podsumowuje Tomasz Snażyk.

Pełną treść planu można pobrać na: aiactionplan.eu