PCSS w Poznaniu zbuduje AI Factory za 420 mln zł

Dziś (12 marca) Komisja Europejska ogłosiła, że w drugim konkursie AI Factories zakwalifikowały się projekty z: Austrii, Bułgarii, Francji, Niemiec, Polski oraz Słowenii. Jednym ze zwycięzców jest Poznan Supercomputing and Networking Center / Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS). Academic Computer Centre CYFRONET AGH ma szansę na dofinansowanie drugiej fabryki AI w czerwcu 2025 r.

Cztery z zakwalifikowanych – w konkursie na AI Factories – projektów dotyczą instalacji nowych superkomputerów. Są to PIAST AI w Polsce, SLAIF w Słowenii, AI Factory Austria oraz BRAIN++ w Bułgarii.

Pozostałe dwa dotyczą budowy Fabryk AI wokół powstających już w Europie superkomputerów eksaskalowych JUPITER w Niemczech i Alice Recoque we Francji. Więcej na temat programu AI Factories będzie można dowiedzieć się 18 marca 2025 w czasie EuroHPC Summit 2025, konferencji która odbędzie się w tym roku w Krakowie.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że złożony do tej edycji konkursu projekt Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego (PCSS) został bardzo wysoko oceniony przez komisję konkursową. Jest to pierwszy – z dwóch, planowanych w Polsce – nowy superkomputer dedykowany obliczeniom związanym z algorytmami sztucznej inteligencji, który uzyskał dofinansowanie z budżetu unijnego.

Drugą AI Factories w Polsce planuje zbudować Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH. Ten projekt startuje w tzw. trzecim cutoff. Do maja należy złożyć wnioski o dofinansowanie, a w czerwcu powinniśmy poznać zwycięzców tego naboru.

Łącznie oba projekty mogą kosztować nawet 700 mln zł! Budżet PCSS to 420 mln zł, a Cyfronet AGH – 280 mln zł. Połowa funduszy pochodzi z polskiego budżetu, a druga z funduszy EuroHPC Joint Undertaking (EuroHPC JU). Polska jest częścią tej organizacji.

Dwa, nowe, polskie superkomputery AI – w Krakowie i Poznaniu – mogłyby powstać na przełomie 2025 i 2026 roku.

W Poznaniu powstanie największy superkomputer AI w Polsce

Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe wnioskowało aż o 50 mln euro mając obiecane na ten cel z polskiego budżetu drugie tyle funduszy.

„Co ważne – elementem projektu AI Factories – jest budowa wokół tych centrów ekosystemów, które wspierają innowacyjność, współpracę i rozwój w dziedzinie sztucznej inteligencji. Część z wnioskowanych przez Cyfronet AGH i PCSS funduszy ma zostać przeznaczonych na ten właśnie cel, a nie tylko sfinansowanie zakupu superkomputerów” – komentuje Rafał Duczmal, przewodniczący Rady Zarządzającej EuroHPC JU i kierownik Sekcji Wyzwań Globalnych w Dziale Krajowego Punktu Kontaktowego w The National Centre for Research and Development.

Fabryka AI PIAST, podobnie do siostrzanych projektów w całej Europie, zadeklarowała obszary swojej specjalizacji. Wskazano: zdrowie i nauki o życiu; IT i cyberbezpieczeństwo (włączając tematyką kwantową); technologie kosmiczne i robotykę; zrównoważony rozwój w obszarach energii, rolnictwa i zmian klimatu oraz wsparcie sektora publicznego.

W realizacji tych zadań PCSS wspierać będą Politechnika Poznańska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza oraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika.

Kraków ma szansę rozbudować już istniejące „moce AI”

Cyfronet AGH dostał z polskiego budżetu w 2024 roku prawie 70 mln zł na budowę Fabryki AI. Dzięki tym środkom oraz dotacji z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na budowę ekosystemu wsparcia rozwoju AI, Polska przeznaczy łącznie 34 mln euro (ponad 140 mln zł) na budowę i wykorzystanie nowego superkomputera w Krakowie. O zdublowanie tych funduszy Cyfronet AGH wnioskuje teraz do EuroHPC JU.

Łącznie Cyfronet AGH przeznaczy więc na tę inwestycję prawie 280 mln zł. W Cyfronet działa już superkomputer Helios o mocy 1,8 ExaFlops dedykowanej dla obliczeń AI. Wyposażony jest w 75 264 rdzeni obliczeniowych CPU AMD Zen4 oraz 440 superczipów GPU NVIDIA Grace Hopper GH200 i 24 NVIDIA H100. Helios kosztował ok. 85 mln zł.

Dwie Fabryki AI to nie wszystko

Warto wspomnieć, że wśród wyłonionych w pierwszym naborze Fabryk AI Polska była obecna jako członek konsorcjum LUMI AI, którego liderem jest CSC – IT Center for Science największego z planowanych w Europie superkomputerów dla AI.

Jest to kontynuacja udanej współpracy międzynarodowej w ramach obecnego konsorcjum LUMI operującego na dziś najpotężniejszym superkomputerem w Unii Europejskiej posiadającym ponad 2,7 mln rdzeni i moc ponad 530 PFlopsów. LUMI zajmuje obecnie 8 miejsce na liście TOP500 największych superkomputerów.

Dostęp do tej maszyny, jak i do planowanego LUMI AI, jest możliwy za pośrednictwem Cyfronetu AGH, który pełni rolę polskiego operatora mocy obliczeniowej LUMI.

Moce AI dla nauki, ale też przedsiębiorców i start-up’ów

Fabryki AI mają na celu połączenie niezbędnych zasobów, takich jak moc obliczeniowa, dane i talenty, w celu tworzenia najnowocześniejszych modeli AI. Służyć mają jako centralne ośrodki dla start-upów, małych i średnich przedsiębiorstw oraz naukowców. Dzięki temu mają one móc rozwijać i weryfikować modele AI na dużą skalę w różnych sektorach, takich jak służba zdrowia, produkcja, klimat czy sektor finansowy.

Będzie to jednak wymagać od Cyfronetu AGH i Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego zmiany podejście do użytkowników, którzy nie są naukowcami. Ci ostatni od lat przygotowują się, trenują i wiedzą, jak używać mocy superkomputerów. Przedsiębiorcy będą dopiero musieli się tego uczyć.

Dlatego projekt AI Factories uwzględnia też konieczność powstania ekosystemu nowych usług dedykowanych przedsiębiorcom.

Od AI Factories do AI Gigafactories

Na szczycie poświęconym sztucznej inteligencji (AI) w Paryżu, Ursula von der Leyen, przewodnicząca European Commission ogłosiła nowy program InvestAI. W jej ramach 20 mld euro ma zostać przekazane na budowę czterech tzw. AI Gigafactories. „Tak duża infrastruktura AI jest potrzebna, aby umożliwić otwarty, wspólny rozwój najbardziej złożonych modeli AI i uczynić Europę kontynentem AI” – wspomniała w swoim wystąpieniu.

AI Gigafactories będą miały po ok. 100 000 układów GPU najnowszej generacji. Jest to około 4 razy więcej niż Fabryki AI, które są obecnie budowane. „Zapewne zostaną zbudowane one jako klaster superkomputerów po 1-8 tys. GPU każdy” – komentuje Marek Magryś, p.o. dyrektora Akademickiego Centrum Komputerowego Cyfronet AGH. „Łączna moc każdej z nich może osiągnąć 5 Eksaflopsów dla HPC i ok. 1 Zetaflopsa dla AI” – dodaje.

Z tego, co udało mi się dowiedzieć, Komisja Europejska liczy na to, że AI Gigafactories powstaną dzięki współpracy z europejskimi przedsiębiorstwami, a inwestycje publiczne będą stanowiły tylko część tej ogromnej inwestycji. Poza zebraniem odpowiedniego kapitału, wyzwaniem dla projektu AI Gigafactories będzie lokalizacja, gdzie m.in. potrzebny jest dostęp do ogromnej mocy energii elektrycznej (ok. 100-150 MW).

EuroHPC inwestuje w moce potrzebne do rozwoju AI

Przypomnijmy, w grudniu 2024 roku EuroHPC wskazało miejsca, w których powstaną pierwsze, europejskie fabryki AI. Razem mają one stworzyć połączoną, solidną sieć, która ma umożliwić krajom Unii Europejskiej koordynację wysiłków i łączenie zasobów w celu uczynienia Europy światowym liderem w dziedzinie superkomputerów.

Pięć z siedmiu wybranych miejsc hostingowych wdroży zupełnie nowe superkomputery zoptymalizowane pod kątem AI w:

• Finlandii (projekt LUMI AI Factory),
• Niemczech (HammerHAI),
• Włoszech (IT4LIA),
• Luksemburgu (L-AI Factory)
• Szwecji (MIMER).

Tymczasem AI Factory w Hiszpanii (BSC AI Factory) powstanie w wyniku modernizacji systemu EuroHPC, MareNostrum 5. Z kolei Grecja (Pharos) utworzy i będzie obsługiwać AI Factory powiązaną z superkomputerem DAEDALUS od EuroHPC, wdrażanym obecnie w tym kraju.

Dodatkowo, fabryki AI w Hiszpanii i Finlandii będą obejmować również platformę eksperymentalną, mającą służyć jako najnowocześniejsza infrastruktura do opracowywania i testowania innowacyjnych modeli oraz aplikacji AI. W LUMI AI Factory w Finlandii zainwestuje Polska jako jeden z członków konsorcjum.

Europa buduje też pierwszy eksaskalowy superkomputer

W Niemczech w Forschungszentrum Jülich budowany jest – finansowany również z funduszy EuroHPC – pierwszy w Europie superkomputer eksaskalowy – JUPITER. Jak na razie barierę 1 ExaFlops przekroczyły tylko trzy, amerykańskie maszyny – El Capitan, Frontier i Aurora. Wszystkie sfinansowane przez Departament Energii USA, który dotąd był z głównych fundatorów budowy amerykańskich superkomputerów.

1 ExaFlops odpowiada to 1 kwintylionowi (1 z 18 zerami) obliczeń na sekundę przy 64-bitowej podwójnej precyzji. Jest to porównywalne z mocą obliczeniową miliona nowoczesnych smartfonów.

„Zbudowany przez francusko-niemiecki zespół ParTec-Eviden, pierwszy w Europie superkomputer eksaskalowy, JUPITER, umożliwi przełomy w wykorzystaniu sztucznej inteligencji. Przeniesie też symulacje naukowe i odkrycia na nowy poziom” – przekonują przedstawiciele budującego go konsorcjum.

Zgodnie z informacją podaną dziś przez Komisję Europejską JUPITER będzie również stanowił centrum drugiej Fabryki AI w Niemczech.

Ostateczny system JUPITER zostanie wyposażony w około 24 000 superczipów NVIDIA GH200 Grace Hopper, specjalnie zoptymalizowanych pod kątem intensywnych obliczeniowo symulacji i szkolenia modeli AI. Dzięki temu JUPITER będzie mógł osiągnąć ponad 70 ExaFlops w obliczeniach 8-bitowych o niższej precyzji. Uczyni go to jednym z najszybszych na świecie systemów dla AI.

Obecny system pilotażowy JUPITER zawiera 10 szaf, co stanowi ok. 8% docelowego rozmiaru całego systemu. Pełną moc JUPITER ma osiągnąć na przełomie I i II kwartału 2025 roku.

Drugi w Europie superkomputer eksaskalowy „Alice Recoque” powstanie w Très Grand Centre de Calcul Francuskiej Komisji Energii Alternatywnych i Energii Atomowej w Bruyères-le-Châtel i obsługiwany przez konsorcjum „Jules Verne”. Stanowi on wspólną inwestycję Francji, Holandii i Unii Europejskiej o budżecie ok. 540 mln euro i również został zakwalifikowany do obudowania go ekosystemem Fabryki AI.

Wsparcie badań naukowych w UE

„Nowa infrastruktura finansowana przez EuroHPC ma wspierać też inicjatywy naukowe realizowane przez europejskich naukowców. Jedną z nich jest Destination Earth, która ma na celu zbudowanie całego zestawu cyfrowych bliźniaków naszej planety. Mają one pozwalać symulować i wyciągać wnioski co do tego przyszłych zmian nie tylko klimatu, ale też innych wydarzeń ekstremalnych w znacznie krótszej ‘skali czasowej’” – mówi Rafał Duczmal.

EuroHPC finansuje też projekty stworzenia europejskich procesorów w dwóch technologia ARM i RISC. Instytucja ta finansuje również budowę ośmiu komputerów kwantowych, w tym jednego w Polsce, w Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym. Cyfronet AGH zaangażowany jest zaś w podobny projekt w Czechach.
Nieoficjalnie mówi się, że polski komputer kwantowy w PCSS ma zostać uruchomiony w I połowie 2025 roku.