Odważna cyfryzacja pomaga rynkowi kapitałowemu w relacjach z inwestorami

Instytucje i firmy rynku kapitałowego mogą dzięki innowacjom technologicznym zrobić dużo dla podniesienia zaufania inwestorów indywidualnych. Trudno bezpośrednio wykazać, że poziom zaufania inwestorów ma związek z poziomem adaptacji technologii. Można natomiast śmiało powiedzieć, że o ile nie wprost, to w sensie emocji czy tzw. sentymentu do konkretnych rynków lub instrumentów narzędzia technologiczne zawsze miały znaczenie, szczególnie wśród nowych generacji inwestorów.

Zastanówmy się:

• Inwestorzy kochają nowe technologie. Ale czy kochają nowe technologie obsługujące, wspierające działanie rynku kapitałowego?
• Czy dojrzałość i jakość technologii platform i instytucji podnosi zaufanie i chęć inwestowania ze strony jej użytkowników?
• Czy dotąd zaufanie inwestorów wiązało się ze środkami technologicznymi, wspierającymi działanie rynku kapitałowego? A może to się ewentualnie w erze cyfryzacji zmienia?

Wobec przyspieszenia cyfryzacji całej gospodarki, pojawia się także na rynku kapitałowym konieczność zapewnienia klientom wysokiej jakości dostępu do produktów i informacji. Zastosowanie nowoczesnych narzędzi technologicznych zyskuje na znaczeniu. Nie tylko w zakresie bezpośredniej obsługi zakupu papierów wartościowych oraz informacji o ofercie, ale również w ramach obsługi zdarzeń wynikających z posiadania udziałów w spółkach, czyli informacji bieżących i okresowych, obsługi wypłat dywidend i innych zdarzeń korporacyjnych a także umożliwienia udziału w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy.

Czy cyfryzacja zaangażuje inwestorów?

Jak można scharakteryzować oczekiwania inwestorów indywidualnych wobec innowacji technologicznych wprowadzanych na rynku kapitałowym? Obraz polskiego inwestora regularnie kreśli Ogólnopolskie Badanie Inwestorów, prowadzone na zlecenie Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych. Z najnowszej edycji badania, którego wyniki ogłoszono w grudniu 2020 roku wynika, że szczególnie w zakresie pozyskiwania informacji wykorzystywane są źródła cyfrowe. Potwierdzają to także bezpośrednie kontakty z inwestorami.

Ważnym elementem uczestnictwa w rynku kapitałowym, przynajmniej w teorii, jest prawo udziału w walnych zgromadzeniach spółek. Jak wskazuje badanie – w większości nie korzystają oni z tego prawa. Realizuje je raptem niespełna 4% (i około 8% z grona bardziej aktywnych członków SII). W głównej mierze – wynika to z braku czasu (blisko połowa odpowiedzi w badaniu) i poczucia braku wpływu na decyzje spółki za pośrednictwem WZA (35%). Jednocześnie – 35% odpowiedzi to suma twierdzeń o braku możliwości udziału on-line i niechęci do ponoszenia kosztów dojazdu. To oczywiście jasna przesłanka do udostępnienia WZA online…

Ponadto – wyraźnie ujawnia się też potrzeba usprawnienia zasad udziału w Walnych Zgromadzeniach Akcjonariuszy. Nie tylko z powodu sytuacji związanej z pandemią COVID 19 ale także z powodu wchodzenia na rynek kolejnej generacji inwestorów jest wręcz wymaganie doskonalenia kanałów dostępu o informacji i obsługi klienta, w tym użycie mechanizmów automatyzujących obsługę typu bot.

Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że upowszechnienie udziału w rynku kapitałowym może dokonać się za sprawą czy przy wydatnym wsparciu cyfryzacji. Można spekulować, czy brak inicjatywy w tym względzie ze strony uczestników rynku kapitałowego, nie przekieruje zainteresowania części obecnych, ale także potencjalnych inwestorów indywidualnych na alternatywne sposoby inwestowania. Przykład głośnego starcia drobnych inwestorów indywidualnych z wielkimi funduszami za Oceanem na krótkiej sprzedaży akcji GameStop, gdzie wykorzystano fora internetowe i platformy typu Robinhood, powinien dawać do myślenia.

To zaangażowanie i inicjatywa instytucji i firm rynku kapitałowego powinny być ukierunkowane na ułatwienie i uproszczenie uczestnictwa – stworzenie przyjaznych narzędzi i interfejsów. Inwestorów przybywa – w ub. roku zaobserwowaliśmy istotny przyrost rachunków inwestycyjnych, z dynamiką dawna nieoglądaną na polskim rynku. Swoje zrobiły mocne debiuty spółek ze świata cyfrowego, warto, aby obsługa ich ew. udziałowców na naszym rynku poszła tym tropem. Mam także nadzieję, że będzie rosła wiedza i świadomość inwestorów. W tym kontekście za bardzo cenne uważam pojawienie się kategorii doświadczonego inwestora, wprowadzonej przez KNF na niektórych rynkach. Z czasem elementem takiej stale odnawianej certyfikacji mogłyby stać się w jakimś stopniu kompetencje cyfrowe.

Innowacje w tle…

W ostatnich latach KDPW wprowadził klika co najmniej istotnych rozwiązań, opartych o innowacyjne rozwiązania technologiczne, duża część z tych rozwiązań pośrednio lub bezpośrednio wpływa na istotną możliwość zwiększenia jakości obsługi inwestorów.

Wśród rozwiązań, które na początku były postrzegane jako obciążenie regulacyjne, ale teraz, jak słyszę, służą rozwojowi rynku obligacji korporacyjnych w kontekście zwiększenia wiarygodności, czyli zaufania, jest rejestracja w depozycie obligacji niepublicznych. Podobne znaczenie i odbiór mają wprowadzenie publicznego dostępu do informacji o wyemitowanych obligacjach i stanie realizacji zobowiązań przez emitentów obligacji. Na koniec 2020 roku w serwisie Rejestr Zobowiązań Emitentów prezentowany był stan zadłużenia 3051 emitentów obligacji lub listów zastawnych oraz 714 funduszy emitujących certyfikaty inwestycyjne; publikowana wartość emisji wyniosła ok. 425 miliardów złotych; łączna wartość wypłaconych świadczeń z tytułu emisji w 2020 roku wyniosła ponad 144 miliardy PLN i wynikała z realizacji ponad 259 tysięcy wypłat odsetek.

Mamy nadzieję, że serwis ten pozwoli na zwiększenia zaufania inwestorów do emisji obligacji korporacyjnych i w konsekwencji – na odrodzenie się tego rynku. Podkreślić warto, że zarówno proces rejestracji obligacji niepublicznych w depozycie jak i zasilanie danymi Rejestru Zobowiązań Emitentów odbywa się bez przetwarzania tradycyjnych papierowych dokumentów, nie mówiąc o publicznym dostępie do danych elektronicznych.

Drugim ważnym rozwiązaniem jest kompleksowe rozwiązanie pozwalające na gromadzenie i przekazanie do spółek giełdowych danych akcjonariuszy, w dość krótkim czasie i przy użyciu rozwiązań cyfrowych, łącznie z elektroniczną komunikacją z pośrednikami zagranicznymi. Jego wprowadzenie wynika z wdrożenia europejskiej dyrektywy SRDII o zwiększeniu długoterminowego zaangażowania akcjonariuszy w sprawy spółek i potocznie postrzegana jest jako umożliwiająca spółkom identyfikacje akcjonariuszy. Zgodnie z dyrektywą, dane akcjonariuszy, w tym kontaktowe, maja służyć lepszemu informowaniu akcjonariuszy o sprawach spółek i zachęcaniu do udziału w zdarzeniach korporacyjnych w tym Walnych Zgromadzeniach Akcjonariuszy.

…innowacje na froncie

Kolejnym rozwiązaniem jest eVoting, czyli możliwość zapewnienia akcjonariuszom głosowania zdalnego na WZA. Usługa zyskała nawet rozgłos i uznanie w świecie technologicznym, z racji zastosowania technologii DLT (Distributed Ledger Technology). eVoting jest dostępny od jesieni 2019 roku i w zeszłym roku był używany w większość przez spółki, które mają większy apetyt na rozwiązania technologiczne, w tym innowacyjne. Rozwiązanie powstało na platformie blockchain, która jest otwarta na współpracę z naszymi partnerami, jako innowacyjna i pozostająca de facto cały czas w fazie szukania wartościowych zastosowań platforma. Obecnie podjęliśmy działania, żeby na bazie dotychczasowych doświadczeń wprowadzić modyfikacje do rozwiązania eVoting zwiększające atrakcyjność dla klienta i dostosowujące do zmian w obsłudze WZA. Ponadto szukamy synergii w zakresie oferowania i wykorzystania aplikacji eVoting z firmami świadczącymi obsługę WZA dla dużych spółek. Jednocześnie wprowadzamy rozwiązanie do głosowania zdalnego dla rad nadzorczych i zarządów spółek giełdowych eVoting board, co mamy nadzieję spopularyzuje i oswoi wykorzystanie eVoting.

Innowacje procesowe – cegiełki gmachu zaufania

KDPW jest instytucją infrastruktury rynku, więc podstawowe nasze priorytety związane są z zapewnieniem wysokiej jakość rozwiązań technologicznych umożliwiających funkcjonowanie i rozwój rynku. W tym zakresie monitorujemy potrzeby i wyszukujemy szanse na wprowadzenie rozwiązań innowacyjnych służących naszemu głównemu zadaniu. Dlatego poza rozwojem i wprowadzaniem nowych usług będziemy się skupiali na poprawie lub istotnej zmianie rozwiązań w tych procesach, które są postrzegane przez uczestników rynku jako uciążliwe albo tworzące bariery operacyjne, technologiczne, kosztowe lub w zakresie ryzyka. To „małe” innowacje, ale także przekładająca się na jakość i zaufanie do rynku. Staramy się eliminować procesy obsługiwane papierowo czy na bazie dokumentów wymagających fizycznego analizowania przez pracowników w celu wyszukiwania liczb i przepisywania do systemów. Eliminujemy to w ramach własnych wewnętrznych procesów i w miarę możliwości regulacyjnych – w ramach procesów w relacji z naszymi klientami. Jest to proces ciągły i dość trudny. Nie tylko z uwagi na przepisy, ale i praktyki rynkowe czy przyzwyczajenia i konieczność jasnego uregulowania odpowiedzialności.

Szerokie perspektywy dla blockchain

W trakcie tegorocznej Konferencji Izby Domów Maklerskich kilkukrotnie podnoszono, że celem realizacji strategii rozwoju rynku kapitałowego w Polsce powinno być zapewnienie i zaoferowanie inwestorom wysokiej jakości wiarygodnych produktów i informacji. To z kolei wymaga wysokiej jakości, kompletnych i transparentnych systemów obiegu informacji i rejestracji instrumentów finansowych.

Wiążę w tym względzie wiele nadziei z technologią blockchain, która moim zdaniem doskonale się w takie potrzeby wpisuje. Poza naszymi gotowymi produktami – rozwiązaniami do głosowania zdalnego eVoting dla WZA i eVoting board do głosowania przez rady nadzorcze i zarządy spółek giełdowych, analizujemy kolejne obszary zastosowań. Współpracujemy z wybranymi partnerami nad przedsięwzięciami związanymi z wykorzystaniem potencjału eVoting czy naszych doświadczeń w zakresie technologii blockchain poszukując dalszych zastosowań. Bardzo duże znaczenie będzie miał także projekt, w zakresie którego UKNF zaoferuje środowisko testowe Sandbox dla technologii blockchain, w ramach prowadzonego przez Urząd Programu Innovation HUB.

Analizowaliśmy też możliwość wykorzystania technologii blockchain w obszarze wspierania rejestracji instrumentów niepublicznych, przeszliśmy weryfikacje tego pomysłu przez Innovation HUB w KNF, w przyszłości wraz z rozwojem platformy oraz potrzebami rynkowymi będziemy inicjowali prace w tym zakresie.
Z wypowiedzi uczestników panelu o budowie zaufania poprzez innowacje technologiczne podczas konferencji IDM, wynikała potrzeba i gotowość do stałego wprowadzania rozwiązań w obszarach, które dotychczas były zarezerwowane dla tradycyjnych metod pozyskiwania informacji i obsługi szeregu procesów związanych z aktywnością na rynku kapitałowym. Łączyło się to, z podkreśleniem wagi transparentności, łatwego i bezpiecznego dostępu oraz możliwości konkurowania z najbardziej rozwiniętymi sektorami.

Sławomir Panasiuk, wiceprezes zarządu Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych i Izby Rozliczeniowej KDPW_CCP S.A., członek Rady Programowej CXO HUB