Choć obecnie sektor spożywczy w Polsce musi mierzyć się m.in. z inflacją oraz wysokimi cenami energii i gazu to nadal rośnie w siłę – według prognoz Research and Markets, w 2025 roku powinien przekroczyć barierę 100 mld dolarów. W poprawie wydajności i dalszym rozwoju coraz częściej pomagają mu najnowsze technologie wspierające zarządzanie produkcją, dystrybucją oraz konsumpcją.
Sektor spożywczy jest jedną z najważniejszych i najszybciej rosnących gałęzi polskiej gospodarki. Krajowi producenci charakteryzują się wysoką konkurencyjnością zarówno w UE, jak i na świecie. Jak podaje Eurostat, 44,1% produkcji tego sektora było w 2020 roku eksportowane za granicę, a ponad 70% polskiego eksportu rolno-spożywczego trafia na rynki unijne. Według danych KOWR, wartość eksportu polskiej żywności za granicę w 2021 roku wyniosła rekordowe 170,8 mld zł (37,4 mld euro), co oznacza 9% wzrost rok do roku.
W przekształcaniu globalnego sektora spożywczego przewodzi obecnie technologia żywności (z ang. food tech), a zatem każda technologia, która usprawnia produkcję, dystrybucję i dostawy żywności oraz wpływa na sposób, w jaki ludzie sprzedają, produkują i dystrybuują żywność. W ciągu ostatnich kilku lat, m.in. w raz z rozwojem dużych zbiorów danych, sztucznej inteligencji, a zwłaszcza Internetu Rzeczy (IoT), technologia żywności stała się samodzielnym segmentem rynku. Według szacunków Emergen Research, do 2027 roku wartość tego sektora wzrosnąć ma do 342,52 miliarda dolarów.
Poniżej przytaczamy kilka przykładów technologii żywności, dzięki którym można uzmysłowić sobie w jaki sposób przekształcają one i wspierają sektor spożywczy.
1. Automatyzacja i robotyzacja
Zautomatyzowanie i zrobotyzowanie procesu produkcji powoduje, że staje się on szybszy, bezpieczniejszy i umożliwia zwiększenie produkcji. Zaawansowane technologicznie maszyny mogą przyczynić się do rozwoju przemysłu spożywczego, pomagając pracownikom liniowym i przejmując wykonywanie przez nich niebezpiecznych czynności. Przykładowo, na rynku jest już coraz więcej systemów, pozwalających na automatyzację różnych etapów uboju, obróbki tuszy i przetwarzania mięsa. Wykorzystują one elementy sztucznej inteligencji, aby w czasie rzeczywistym analizować cięte fragmenty tuszy i dostosowywać się do zmieniającego się jej położenia czy odkształcania. Ponadto roboty mogą też np. przyspieszyć sortowanie i pakowanie wytworzonych produktów.
2. Drony
Sektor rolnictwa zależy od warunków pogodowych oraz jakości gleby. Bez nowych technologii w przemyśle spożywczym pracownicy musieliby fizycznie sprawdzać uprawy, ręcznie kontrolując je pod kątem jakości. Jest to proces wymagający dokładności i precyzji – i chociaż ludzie potrafią oceniać warunki w bardziej złożony sposób, technologia może pomóc zmniejszyć ich obciążenie, przejmując podobne obowiązki. Aby sprostać tym wyzwaniom, firmy z tego sektora zaczęły korzystać z dronów. Urządzenie te używane są do oceny aktualnych warunków upraw i monitorowania ich wzrostu, co oszczędza czas i zwiększa produktywność. Pozyskiwane w ten sposób informacje przyczyniają się też do zwiększenia jakości produktu.
3. Internet rzeczy
IoT wykorzystywany jest już choćby w nawadnianiu i monitorowaniu upraw. Systemy połączonych urządzeń pozwalają firmą z sektora spożywczego scentralizować informacje o nawadnianiu, orce i nie tylko. Przykładowo czujniki działają w zbiornikach na ziarno, umożliwiają rolnikom zdalne monitorowanie wilgotności i temperatury. Ponadto IoT może ostrzegać producentów o potencjalnych problemach w łańcuchu dostaw, co pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze.
4. Inteligentne czujniki
Produkcja żywności stała się również dużo prostsza dzięki inteligentnym czujnikom. Zbudowana za ich pomocą infrastruktura monitorująca dostarcza cennych informacji kierownikom produkcji, m.in. pomagając im liczyć zapasy, badać składniki gleby czy wspomnianą już wilgotność oraz temperaturę w silosach, ale również utrzymywać dogodną temperaturę dla zwierząt, kontrolować poziom zapotrzebowania na paszę i podnosić jakość upraw. Generalnie usprawniają one i ułatwiają pracę, a przy wykorzystaniu ich razem z wspomnianymi już dronami i specjalistycznym oprogramowaniem mogą one również pomóc w praktykowaniu rolnictwa regeneracyjnego, które wykracza poza ochronę środowiska i ma na celu jego aktywną poprawę. Dzięki większej ilości danych oraz automatyzacji rolnictwo regeneracyjne może z czasem łagodzić zmiany klimatyczne, przywracać bioróżnorodność oraz poprawiać środowisko pracy dla rolników.
Poza farmami i zakładami produkcyjnymi organizacje mogą stosować inteligentne czujniki również w pojazdach dostawczych. Z jednej strony w celu zapewnienia płynnej dystrybucji, a z drugiej monitorując całą podróż, aby upewnić się, że przestrzegane są wszystkie normy bezpieczeństwa.
5. Systemy Blockchain
Kluczową kwestią w ostatnich latach stała się przejrzystość. W miarę jak przemysł spożywczy ewoluuje, aby dostosować się do trendów zrównoważonego rozwoju, coraz częściej klienci chcą znać każdy szczegół dotyczący tego, w jaki sposób wytwarzana jest konsumowana przez niż żywność. Przy czym informacje te obejmują nie tylko listy składników i procesy produkcyjne. Dlatego też, aby zapewnić zgodność z rosnącą potrzebą przejrzystości, firmy zaczęły stosować systemy oparte na technologii Blockchain. Gromadzą one informacje o pochodzeniu produktu, umożliwiając konsumentom skanowanie identyfikatora produktu za pomocą smartfonów, aby zobaczyć pełen proces wytwórczy od początku do końca. Technologię ta sprawdza się też przy zarządzaniu dystrybucją dostaw – przykładowo firma może śledzić partię kurczaków, aby upewnić się, że pochodzi ona od dostawcy wolnego od antybiotyków.
6. Rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji
Pomagają one firmom wykorzystywać informacje do doskonalenia procesów produkcyjnych. Sztuczna inteligencja jest np. bardzo skuteczna w produkcji drobiu, gdzie pomaga wykrywać problemy zdrowotne ptaków na podstawie wydawanych przez nie dźwięków. Ponadto roboty AI mogą pracować na fermach drobiu, zbierając jaja lub pomagając w rozbiorze. Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe są również wykorzystywane do lepszego zrozumienia, w jaki sposób rosną rośliny czy grzyby oraz jak mogą rosnąć bardziej efektywnie. Rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji wspierają też restauracje w utrzymywaniu dobrze zaopatrzonych kuchni, śledzą popyt i tworzą prognozy pozwalające zamawiać odpowiednie dostawy potrzebnych produktów. Dzięki temu firmy mogą zaoszczędzić czas i pieniądze.
7. Druk 3D
Pewnie zabrzmi to trochę jak science fiction, ale drukarki 3D mogą tworzyć podstawową żywność – taką jak pizza, przekąski czy słodycze – w szybszym tempie. Ponadto sztuczna inteligencja może wspomóc projektować warstwy i strukturę żywności w taki sposób, żeby wyeliminować marnotrawstwo i aby resztki składników mogły być ponownie wykorzystane. I choć druk 3D może nie sprawdzać się w tworzeniu wykwintnych dań od podstaw, to z pewnością może zrobić różnicę w pakowanych przedmiotach. Co więcej, technologia ta może w końcu trafić do normalnych kuchni, gdzie będziemy mogli wykorzystać ją do generowania określonych przedmiotów do gotowania czy pieczenia.
8. Ekologiczne opakowania i redukcja odpadów
Od jakiegoś już czasu kwestia zrównoważonego rozwoju stała się ważną potrzebą współczesnego konsumenta – organizacje muszą się więc do niej dostosować, aby być na czasie. Coraz więcej klientów chce choćby ograniczać ilość odpadów, co jest istotne zwłaszcza w przypadku produktów spożywczych. Technologia umożliwia już tworzenie opakowań wielokrotnego użytku, a ich ekologiczne alternatywy stają coraz bardziej dostępne. Opakowania jadalne – wykorzystujące polimery spożywcze, takie jak wodorosty, które są bezpieczne do spożycia – oraz opakowania nadające się do recyklingu, zmniejszają ilość odpadów niemal do zera. Zastosowana w opakowaniach nanotechnologia może natomiast pomóc w określeniu bezpieczeństwa i jakości produktu spożywczego oraz tego, czy jest on bliski zepsucia. Z kolei opakowania wykonane z biopolimerów pomagają przedłużyć okres przydatności produktu do spożycia.
Źródła: American Dining Creations, FoodSafe Drains, EmpireDrying, TechTarget
