O obowiązujących dziś przepisach w zakresie odsprzedaży i zakupu używanych licencji wieczystych na oprogramowanie, możliwościach obrotu używanymi licencjami i przysługujących nabywcom takich licencji prawach, a także o roli brokera oprogramowania rozmawiamy z Jakubem Šulákiem, założycielem i dyrektorem generalnym firmy Forscope.
Jak zmieniły się przepisy dotyczące odsprzedaży licencji wieczystych na oprogramowanie w Polsce i UE na przestrzeni ostatnich kilku lat? Kiedyś było to niedopuszczalne, a wszelkie transakcje tego typu były postrzegane jako co najmniej podejrzane?
Zgodnie z obowiązującym prawem i jego wykładnią klient, który kupił licencję wieczystą na oprogramowanie w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego, może przenieść prawo własności do zakupionego egzemplarza oprogramowania na kogoś innego. Taki stan prawny potwierdzają m.in. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego z 23 kwietnia 2009 roku oraz orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 3 lipca 2012 roku. Od czasu wyroku TSUE producenci oprogramowania na terenie UE nie mogą stosować polityki “zakazu transferów” licencji. Wcześniej tego typu zapisy niejednokrotnie były umieszczane w umowach sprzedaży oprogramowania i warunkach produktu.
Jaka jest obecnie wykładnia prawna dotycząca handlem używanymi licencjami oprogramowania?
Obrót używanym oprogramowaniem jest dopuszczalny w odniesieniu do kopii (potocznie – egzemplarzy) oprogramowania, co do których doszło do wyczerpania prawa. Chodzi więc o kopie, co do których wygasło prawo decydowania o obrocie (dystrybucji), wchodzące w skład autorskich praw majątkowych. W praktyce wyczerpanie prawa następuje w chwili zawarcia transakcji, w wyniku której dochodzi do przeniesienia własności kopii oprogramowania. Mowa wyłącznie o licencjach wieczystych, bo tylko przy takiej formie dystrybucji w grę wchodzi brak ograniczeń czasowych w korzystaniu z oprogramowania. Inaczej sprawa ma się w przypadku subskrypcji, ponieważ wówczas nie mamy do czynienia z własnością nabywanego oprogramowania, a jedynie z ograniczonym czasowo korzystaniem z usługi, w związku z czym nie może być ono odsprzedane.
W jakich warunkach odsprzedaż licencji jest zgodna z przepisami, a jakie sytuacje uniemożliwiają takie transakcje? Jakiego rodzaju aplikacjami można handlować na takich zasadach?
Aby móc skutecznie przenieść własność licencji wieczystej, konieczne jest spełnienie kilku podstawowych warunków. Należy prawidłowo udokumentować pochodzenie oprogramowania i wykazać, że licencja została udzielona bezterminowo w zamian za jednorazową opłatę. Sprzedawane oprogramowanie musi być w pełni opłacone przez pierwszego właściciela. Musi on również je odinstalować i dezaktywować. Warunkiem koniecznym jest również to, aby egzemplarz oprogramowania został pierwotnie sprzedany nabywcy przez producenta lub za jego zgodą na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Nie ma więc możliwości legalnego importu i sprzedaży „używanych” licencji pochodzących np. z rynków azjatyckich. Nie rozróżnia się przy tym, czy oprogramowanie jest dystrybuowane za pomocą fizycznego nośnika czy też online.
Co istotne, nawet jeśli odsprzedaż oprogramowania jest wprost zabroniona przez umowę licencyjną między producentem a pierwszym nabywcą, producent nie może sprzeciwić się dalszej odsprzedaży zakupionego egzemplarza. Umowa licencyjna podlega bowiem prawu europejskiemu i zapisy, które są sprzeczne z tym prawem, są nieważne.
Czy wobec używanych licencji istnieją jakieś ograniczenia związane z dalszym używaniem oprogramowania? Co ze wsparciem technicznym dla oprogramowania „z drugiej ręki”?
Z punktu widzenia codziennego użytku nie ma różnicy między „nowym” a „używanym” oprogramowaniem – to wciąż ten sam produkt, z tym samym plikiem źródłowym wykorzystywanym do instalacji. Używane oprogramowanie otrzymuje wszystkie aktualizacje zabezpieczeń, poprawki i łatki bezpieczeństwa wydane przez producenta, zgodnie z polityką cyklu życia dla każdego konkretnego produktu – dokładnie tak samo, jak nowy produkt zakupiony bezpośrednio z dystrybucji. Używana licencja pozwala na dostęp do takich samych funkcji i narzędzi oraz takiego samego podstawowego wsparcia technicznego, jakie producenci oprogramowania zapewniają w przypadku produktów zakupionych bezpośrednio u nich.
W jakich warunkach warto zastanowić się nad odsprzedażą posiadanych w firmie licencji?
Warto pomyśleć o tym zawsze, gdy mamy pewność, że określona liczba licencji na oprogramowanie nie będzie w najbliższej przyszłości wykorzystywana przez pracowników przedsiębiorstwa. Ich sprzedaż może okazać się doskonałym źródłem oszczędności prowadzących do optymalizacji kosztów działalności gospodarczej. Innym przykładem jest sytuacja, w której dana organizacja chce wymienić swoje zasoby oprogramowania na nowsze wersje, w tym na przykład przejść na model chmurowy bądź zakupić software od innego producenta. Dotychczas często było tak, że wycofywane oprogramowanie było traktowane jako zamortyzowane, więc trafiało do archiwum lub utylizacji. Tymczasem – można je odsprzedać, zyskując pewien procent pierwotnej ceny zakupu. Może się bowiem okazać, że na rynku działa firma, która jest zainteresowana zakupem oprogramowania, które będzie kompatybilne ze starszą infrastrukturą IT.
Kiedy warto rozważyć zakup używanych licencji?
Nad taką możliwością warto zastanowić się wówczas, gdy przemawiają za tym koszty. Wybierając używane oprogramowanie, możemy obniżyć koszt zakupu nawet o 70 proc. w porównaniu do ceny nowego produktu. Przekonuje się o tym zresztą coraz więcej firm i podmiotów publicznych. Według naszych szacunków rynek używanego oprogramowania rośnie w tempie około 20 proc. rocznie, co jest bezpośrednim dowodem na wzrost zainteresowania taką opcją zakupu. Niekiedy może okazać się również, że zakup używanej licencji jest wręcz koniecznością. Mowa o sytuacji, w której danej firmie zależy na zakupie produktów w wersji niedostępnej już bezpośrednio w dystrybucji producenta.
W jaki sposób potencjalny klient zainteresowany odkupieniem licencji od pierwotnego ich właściciela może zweryfikować legalność oprogramowania?
Wszystko opiera się na odpowiedniej dokumentacji, którą klient zawsze musi otrzymać w związku z zakupem. Dokumenty te powinny zawierać informacje o pochodzeniu oprogramowania czy numerze umowy licencyjnej, tak aby możliwym było zweryfikowanie spełnienia podstawowych warunków legalności ustalonych przez prawo unijne. Do tego konieczne jest załączenie oświadczenia poprzedniego właściciela o odinstalowaniu sprzedawanego oprogramowania. W Forscope zawsze gwarantujemy, że klient końcowy otrzyma kompletną, gotową do audytu dokumentację prawną, która będzie świadczyć o legalności oprogramowania.
Jaką rolę w kontekście obrotu używanymi licencjami pełni firma Forscope? Jakie aplikacje Państwo oferują? Z jakich dodatkowych usług mogą skorzystać Wasi klienci?
Forscope jest brokerem oprogramowania. Koncentrujemy się na dostarczaniu używanego, w pełni legalnego software’u zarówno podmiotom komercyjnym, jak i instytucjom publicznym. Oprogramowanie skupujemy albo bezpośrednio od firm, albo przez sieć naszych zaufanych i sprawdzonych dostawców z kilku krajów europejskich. Coraz większy nacisk kładziemy zresztą właśnie na rozwój kanału resellerów, gwarantując marże na poziomie ponad 30 proc. wartości sprzedaży. Jednym z naszych celów jest też edukacja rynku w obszarze możliwości, jakie dają sprzedaż, zakup i korzystanie z używanych licencji wieczystych.
W ramach naszej oferty zapewniamy dożywotnią gwarancję prawną wraz z dokumentacją gotową do audytu. Gwarantujemy również wsparcie na etapie instalacji i aktywacji zakupionych produktów. Dysponujemy też szeregiem opinii prawnych przygotowanych zarówno przez polskie jak i zagraniczne kancelarie, które potwierdzają, że nasza działalność odbywa się w sposób w pełni zgodny z obowiązującymi regulacjami prawnymi. W gronie naszych klientów są dziś zarówno firmy jak i instytucje publiczne, takie jak ministerstwa, urzędy, szpitale czy instytucje samorządowe w Polsce oraz w innych krajach UE.
Poza sprzedażą używanych licencji oferujemy także usługę weryfikacji legalności, a nawet audytu oprogramowania. Jeśli dana organizacja nie jest pewna co do legalności produktów zakupionych od innych dostawców, może się do nas zwrócić z prośbą o wsparcie i konsultacje.
Jakie znaczenie ma fakt, że firma Forscope jest partnerem Microsoft?
Jesteśmy nie tylko certyfikowanym partnerem Microsoft, ale i posiadaczem certyfikatów ISO 9001:2015 oraz ISO/IEC 27001, co potwierdza, że przykładamy szczególną wagę do kwestii jakości oraz bezpieczeństwa. Sprzedawane przez nas produkty Microsoft pochodzą z kanału licencjonowania zbiorowego (komercyjnego Volume), są więc najlepiej dostosowane do potrzeb każdej organizacji, gwarantując m.in. aktywację oprogramowania za pomocą tylko 1 klucza produktu, łatwe przenoszenie programów z jednego urządzenia na drugie, czy centralne zarządzanie zasobami oprogramowania. Poza produktami Microsoft oferujemy także używane oprogramowanie na licencji wieczystej wydawane przez firmy takie jak Autodesk, Oracle oraz VMware. Od niedawna jesteśmy też oficjalnym dystrybutorem IceWarp — kompleksowej platformy do komunikacji i współpracy, będącej alternatywą dla konkurencyjnych rozwiązań Microsoft 365 i Google Workspace.
